Câu chuyện rừng dương phòng hộ ven biển Tuy Hòa - tỉnh Phú Yên

Nhà mình ở gần cái rừng đó và tuổi thơ cũng gắn với nó nên tính viết dài dòng nhân sự kiện "Phú Yên dậy sóng" khi có một lãnh đạo về quản lý tài nguyên rừng của tỉnh Phú Yên phát biểu về sự ảnh hưởng của dự án xây dựng ngay tại cánh rừng phòng hộ ven biển Tuy Hòa.

Trước hết phải nói là Phú Yên là địa phương bị lọt vào tầm ngắm của chính phủ ngay đầu nhiệm kỳ của TT Phúc. Những lời phát biểu của đại biểu Phú Yên được báo chí quan tâm hơn tại kỳ họp quốc hội và cho đăng hàng loạt cộng với lời chê của ngài đương kim thủ tướng về một địa phương bị bỏ lại đằng sau!

Sự kiện rừng phòng hộ vừa qua hay trước đó là sự kiện phát rừng để nuôi bò phải nói là một tai nạn truyền thông có chủ đích của bên phát thông tin. Có thể đó là thông điệp từ chính phủ, có thể chỉ là sự bổ sung để giảm đi sự nghèo nàn thông tin của giới báo chí thời nay.

(Hình chụp Google Map ngày 1/5/2017- dải đất màu xanh giáp biển Đông biểu thị cho rừng dương phòng hộ của thành phố Tuy Hòa)

Quay trở lại câu chuyện rừng dương (phi lao) phòng hộ ven biển để nhìn toàn diện về bối cảnh trồng rừng và những dự án đã từng "xẻ" cánh rừng mỏng manh này như thế nào.

- Những năm 1980s thì rừng dương được trồng dọc theo bờ biển Tuy Hòa với mục đích chính là chắn cát và chắn gió. Khác với các bãi biển lân cận như ở Quy Nhơn và Nha Trang, bãi biễn Tuy Hòa bị "hở sườn" do không được các đảo che chắn nên gió biển từ hướng đông thổi mạnh vào và mang theo cả hơi nước có cả hàm lượng muối trong đó. Các công trình xây dựng và các hoạt động canh tác nông nghiệp chỉ nằm giáp ở mặt bên trong của cánh rừng.

- Cuối những năm 1980s thì nhà nước cho phép người dân thuê đất trống dọc biển chỉ với mục đích trồng rừng để lấy củi, gỗ (nhưng phải trồng lại để hồi sinh). Nhà ngoại mình cũng có một thửa nho nhỏ ở phía Bắc Tuy Hòa. Tuy nhiên sau này thấy không mang lại giá trị kinh tế nên không quan tâm mấy tới cánh rừng này nữa.

- Năm 1993 thì Phú Yên gặp bão lớn và rừng dương gần như bị hủy hoại hoàn toàn và chính quyền địa phương đã huy động người dân trồng rừng trở lại. Lúc này các hợp tác xã vẫn còn nên hoạt động trồng lại rừng diễn ra khá nhanh. Lúc này thành phố đã xây dựng hẳn một vườn ươm ngay tại cánh rừng này. Bây giờ thì nó thuộc đường 1/4 (trục đường lớn bao gồm các tiện ích quan trọng của thành phố: bệnh viên, trường ĐH, bưu điện ....)

- Những năm 2000s thì thành phố Tuy Hòa bắt đầu định hướng phát triển thành phố theo hướng công nghiệp - dịch vụ và tìm kiếm hướng mở rộng thành phố. Sau nhiều đề án nghiên cứu khả thi để phát triển về phía Nam ở huyện Đông Hòa với thành phố công nghệ tỷ đô do Mỹ đầu tư bị thật bại do không đáp ứng được kỳ vọng ban đầu của chủ đầu tư. Sau này thành phố phát triển bằng nội lực (không có đầu tư ngoài) về phía Bắc dựa trên cơ sở hạ tầng sẵn có ở khu vực trung tâm.

Điều kiện san nền tiêu thủy và các yếu tố hạ tầng kỹ thuật khác khó lòng cho phép chính quyền phát triển thành phố bằng nguồn thu ngân sách về phía Nam (nơi đất thấp và có sản lượng nông nghiệp cao, rừng phòng hộ thưa hơn do có ít dân cư). Thành phố Tuy Hòa chọn phía bắc (nơi có rừng phòng hộ) vì dải đất cao ráo và tránh được diện tích đất canh tác nông nghiệp hiện có sẵn.

Như vậy, có thể thấy là cách đây hơn 15 năm thì thành phố đã từng bước mở rộng về phía Bắc với các trục đường chính như: Hùng Vương, Độc Lập ... Nếu phải đưa ra nhận định xẻ rừng như thế nào thì có lẽ báo chí cũng không nên giật gân làm gì vì đó là chuyện đã xảy ra và từng bước phát triển từ bấy lâu nay. Quả thực là có một số resort (nghe đầu của BIG SHOT ngoài bộ sở hữu) cũng đã có ở đây từ lâu. Chúng nằm lọt ỏm trong cánh rừng này và áp sát biển với view rất đẹp.

Về mặt cá nhân mình nhận định đây chỉ là "ấp phe" có chủ đích từ truyền thông hơn là làm sáng tỏ các vấn đề cần nói.

Nhưng mình viết ra ở đây không vì muốn nói đỡ các cán bộ bảo vệ rừng lỡ phát biểu trước báo chí (chắc ông ít được phỏng vấn nên không cẩn thận trong lời nói), mình chỉ muốn mang tới những đánh giá chung để các bạn tự nhận định vấn đề chính xác hơn.


Ce Phan

Karaoke và nhạc Việt hiện đại tạo ra một nền âm nhạc khủng bố

Bình Kiến, Phú Yên - Nhớ lại lúc khoảng thời gian cách đây 20 năm, cứ đến dịp nghỉ hè của học sinh hoặc dịp lễ hội gì đó thì các đoàn ca múa nhạc lại về các làng quê để biểu diễn. Ba má tôi không quá nghiêm khắc về chuyện học hành, nhưng chuyện "đàn đúm" (nói theo chữ của má) như cách tụ tập lại để nghe nhạc hay chơi bời theo số đông thì thường không cho tôi tham gia. Mỗi lần lén đi xem ca nhạc về tôi đều phải ráng học bài tới khuya để bù lại hoặc là bị la suốt mấy ngày sau đó.

Những hoạt động như vậy thực sự đánh thức những làng quê nghèo nàn quanh năm suốt tháng làm việc phơi lưng cho nắng và sương ở nơi ruộng đồng, nương rẫy và biển khơi. Ngày đó băng đĩa nhạc chưa phát triển như bây giờ và đương nhiên máy tính cũng như các thiết bị chơi nhạc cũng không đó luôn. Do vậy, những âm thanh sập sình, ánh đèn sân khấu chiếu rọi, những tiếng hát hò giữa một khoảng đất trống bao quanh là ruộng đồng và nhà cửa lụp sụp có thể là một đặc sản của thời bấy giờ.

Cũng ở quê tôi, sau đó một thời gian thì những trào lưu thưởng thức âm nhạc có thay đổi khi đĩa nhạc, máy nghe nhạc và đặc biệt là dàn karaoke rẻ hơn và bán ở khắp nơi. Gia đình nào có chút tiền tiết kiệm thì thường mua sắm những thiết bị và đặt rất trang trọng ngay trong phòng khách. Mỗi lần khách đến chơi hay bạn bè tụ tập đều có màn ăn nhậu và hát hò. Quán nhậu, quán karaoke, và những dàn nhạc sống mọc lên khắp nơi như một hiện tượng về nhạc trong khoảng 10 năm trở lại đây. Tưởng chừng đời sống mọi người được nâng cao thực sự, nhưng cũng chính từ đó những người Việt quanh tôi bắt đầu ngủ từ từ theo tiếng nhạc.

Không ai biết rằng họ đang làm nhiều hơn và cũng đang trả tiền nhiều hơn cho những thứ bình thường như: tiền điện, tiền xăng, tiền lương thực .... ít ai biết lạm phát là gì và tiền gửi ngân hàng với kỳ hạn dài thì tiền lãi thực nhận là bao nhiêu ... ít ai biết được rằng đất đai ruộng vườn của họ dần bị thu hẹp do chính sách phân chia đất trên đầu người trên chính đất mà họ làm ra hoặc khai khẩn ... Dù vậy, tiếng nhạc vẫn được mở và giọng hát karaoke thì không bao giờ ngớt. Có lẽ mọi người ráng hát, ráng nghe, ráng cười như liều kháng sinh cho những mất mát!?

Tưởng chừng chỉ có người ở quê tôi mới say mê âm nhạc đến thế, không ngờ đó cũng chính là trào lưu diễn ra tương tự ở nhiều nơi khác và cả ở các thành phố lớn như Sài Gòn. Ở đây, tiếng Karaoke càng gia đình hóa ở những khu vực nghèo, có đông công nhân và những người làm công khác. Nghĩa là: những nơi nào cuộc sống càng khó khổ trong cuộc sống hiện đại thì dàn máy karaoke càng được trang bị tại nhà và tiếng nhạc vẫn đều đặn vang vang lan ra cả một vùng. "Ca sĩ gia đình" không chỉ hát cho gia đình mình nghe mà cả những hàng xóm bất đắc dĩ cũng tận hưởng "âm nhạc khủng bố" mọi lúc mọi nơi. Như một cách trả đũa trong bất lực, những người hàng xóm cũng dần trang bị cho mình những "vũ khí hạng nặng" theo đó là: dàn máy hi-tech, loa khủng và mic không dây. Đôi khi bạn còn chứng kiển cả cảnh ca sĩ gia đình nhậu nhẹt say sỉn và cầm micro hát lêu ngêu ngoài đường.

Người Việt Nam có thói quen nghe nhạc bất chấp dù đang nghe nhạc trả tiền hay miễn phí. Nhạc mở lên ở bất kỳ thời điểm và thời gian. Nhạc mở lên bất kể ô nhiễm tiếng ồn ở khu vực xung quanh. Nhạc mở lên ở bất kỳ một cửa hàng nào ở góc đường. Nhạc được hát bất chấp ý nghĩa của lời ca và nhạc lý của nhạc sĩ.

Từ ca sĩ chuyên nghiệp cho đến những người biểu diễn âm nhạc nghiệp dư đều không màn đến ý nghĩa thực sự của ca từ, hoặc trân trọng tác giả của bài hát. Người dẫn chương trình thì thường xuyên bỏ qua vai trò của nhạc sĩ khi giới thiệu bài hát hoặc giới thiệu về cái hay, cái độc đáo của ca khúc. Người nghe đến để xem nhiều hơn nghe và reo hú lên bất kỳ khi nào thấy kích thích ở cả sân khấu lớn hay sân khấu nhỏ, ở cả nhạc sôi động hay trữ tình.  Khán giả đều thích yêu cầu người đối diện hát mỗi khi có cơ hội gặp gỡ cho dù người đó là: người mẫu, cầu thủ bóng đá, bình luận viên... Câu cổ động "hát đi - hát đi - hát đi" được áp dụng như cách để xua tan sự trầm lắng và dồn ép người đối diện vào thế buộc phải hát.

Thói quen nghe nhạc và chơi nhạc bất chấp của người Việt càng rầm rộ hơn trong dịp Tết. Những buổi tiệc tất niên không bao giờ thiếu âm nhạc. Âm nhạc mang lại không khí hay ho tới mức nào trong một bàn tiệc với rượu bia, thịt và tiếng ồn. Âm nhạc mang lại giá trị tinh thần lớn như thế nào cho người nghe trong cuộc và tệ hại như thế nào cho người nghe bất đắc dĩ. Chẳng ai nghiên cứu và làm rõ chuyện đó bởi vì ai cũng cho đó là chuyện vui.

Âm nhạc của thế giới đã chuyển từ âm nhạc cộng đồng (biểu diễn phần lớn ở sân khấu) sang nền âm nhạc cá nhân (nghe nhạc theo thiết bị cá nhân), trong khi đó cách cảm nhận âm nhạc từ xưa tới giờ ở Việt vẫn quê mùa: nghe chung mới vui, dẫu cho đó là hoạt động mang tính cá nhân hay cộng đồng và dẫn hình thành nền âm nhạc khủng bố màng nhĩ.

Bài viết không liên quan gì đến ngày 19 - 1, nhưng đang lúc viết thì một người bạn nhắn tin nhắc: 19-1-1974 là ngày Trung Cộng đánh chiếm Hoàng Sa với sự làm ngơ của lính đồng minh Mỹ ở cách đó không xa. Một trung đoàn VNCH đã hy sinh nhưng tới giờ nhà nước vẫn chưa chính thức ghi nhận.

Liệu lời nhắc có làm tỉnh giấc những ai đang say sưa với âm nhạc và muốn hát ca triền miên như những chú ve sầu không?

Phú Yên giống gái thành thị quê mùa hay cô thôn nữ miền quê

Vừa rồi thủ tướng chính phủ Nguyễn Xuân Phúc có chuyến thăm tỉnh Phú Yên và đăng đàn với một loạt bài báo nói về tự tụt hậu của tỉnh Phú Yên so với sự phát triển chung của đất nước. Chưa hiểu đằng sau câu nói của ông có ý răng đe, trách móc hay muốn thúc đẩy tỉnh thành này có những bước phát triển với dàn lãnh đạo mới trong thời gian sắp tới, nhưng tâm lý chung của phần lớn những người con đất Phú là có chút tủi thân, có chút hờn dỗi với lãnh đạo tỉnh nhà. Sau đó, cư dân mạng trên Facebook chia sẻ nhau một bài viết "gỡ vốn" cho người xứ nẫu về một vẻ đẹp thôn quê như một cô gái chưa dính chàm như những tỉnh thành ồn ào xung quanh như Khánh Hòa hay Bình Định.

Nhân dịp mọi người chiếu cố nhắc đến miền đất nơi tôi sinh ra và lớn lên nên tôi sẽ thử nhìn quê nhà theo một số hướng để xem thực sự Phú Yên đẹp chỗ nào, tụt hậu ra làm sao trong hai chiều hướng được dư luận thực sự quan tâm. Nhưng trước hết dù có là một nhà chiến lược gia trong phát triển kinh tế địa phương hay là một kẻ chiêm ngưỡng một vẻ đẹp nào đó, thì yếu tố địa dư và con người ở một vùng đất sẽ là căn nguyên cho mọi hiện tượng mà mọi người có thể chỉ nhìn thấy phần ngọn.

Về địa dư

Phú Yên là một tỉnh thuộc miền Trung cách khá xa TP HCM (hơn 500 km) và rất xa so với trung tâm hành chính toàn nước đặt tại Hà Nội. Hai nơi được xem là: 1 là đầu máy của nền kinh tế Việt Nam, 1 nơi cầm quyền quyết định mọi chính sách của các địa phương. 3 mặt giáp núi và đèo hiểm trở bậc nhất (cụ thể: phía tây giáp Đăk Lăk, Gia Lai, phía nam giáp Khánh Hòa, phía bắc giáp Bình Định), một mặt giáp biển (mặt nước nông, và không có đảo chắn gió ở thủ phủ Tuy Hòa). Diện tích đất nông nghiệp của Phú Yên được đánh giá là có độ vuông vức và đủ màu mỡ để phát triển lúa nước, và hoa màu (được sự bồi tụ phù sa của sông Ba phía nam và sông Cầu phía tây).

Về con người

Địa dư ngăn sông cách núi, và hở hang ở phía đông nhưng lại có khả năng phát triển nông nghiệp tốt nên người dân Phú Yên khá an lành trong đời sống bám liền với ruộng đồng và nông nghiệp trong suốt chiều dài lịch sử của tỉnh. Và đúng như tên gọi của nó Phú- trù phú, Yên- yên bình, người dân ở đây không cảm thấy thiếu thốn và phải di cư đến những nơi khác để làm những công việc khá nặng nhọc như làm công nhân nhà máy cho các tỉnh phía Nam, hay phiêu bạc kiếm cơm bán vé số nhiều như những tỉnh miền Trung khác. Nhưng sống trong địa dư có tính ngăn cách nên người Phú Yên cũng không cởi mở nhiều trong suy nghĩ để tạo ra những thay đổi trong cộng đồng người ở đây. Và đây cũng là yếu điểm cơ hữu để đón nhận những trào lưu phát triển chung từ nơi khác.

Thử nhìn xa hơn một chút 

Nhìn chung về lịch sử qua nhiều giai đoạn con người và phong tục tập quán của người Phú Yên không quá bị xáo trộn như những địa phương khác. Ngay cả vua Lê Thánh Tông khi đã chiếm được, nhưng cũng không cho lính tới canh gác và cũng không xem đây là một vùng đất có nhiều lợi ích. Theo sử có ghi Năm 1471, vua Lê Thánh Tông thân chinh cầm quân đánh Chăm Pa đến tận đèo Cả. Tuy nhiên sau đó Lê Thánh Tông chỉ sát nhập vùng đất từ đèo Hải Vân tới đèo Cù Mông (phía bắc Phú Yên) vào lãnh thổ Đại Việt. Vùng đất Phú Yên vẫn thuộc quyền quản lý của Chăm Pa với tên gọi Ayaru. Những năm trong cuộc chiến chống Pháp-Mỹ, Phú Yên được biết đến với cảng biển Vũng Rô với những con thuyền không số. Sau năm 1975 Phú Yên vẫn thuộc tỉnh Phú Khánh (nay là Phú Yên và Khánh Hòa, với thủ phủ chính là Nha Trang. Năm 1989 thì tách ra thành 2 tỉnh, Tuy Hòa trở thành trung tâm hành chính của tỉnh Phú Yên.


Nhìn lại lịch sử cận đại

Từ khi Đảng lãnh đạo với đặc thù quản lý theo hướng nhánh từ trung ương tới địa phương. Nghĩa là phần lớn quyết định quan trọng từ cấp nhà nước truyền đạt xuống. Và Phú Yên có lẽ luôn là địa phương áp dụng các hình thức mới, cách thức mới, kỹ thuật mới chậm hơn so với những địa phương khác. Nhưng may thay trong nhiều chệch choạc mà những tỉnh thành khác mắc phải, đã tạo nên sự "chùn chân" nhất định trong nhiều quyết định của các đời lãnh đạo tại địa phương. Vì thế, có những giá trị có thể còn nguyên vẹn không hẳn đến từ quyết định đúng đắn của người dẫn đầu, mà chỉ đơn giản là đi sau, làm sau nên cái gì chưa biết nên như thế nào và cuối cùng là không làm.

Không như các lãnh đạo ở các địa phương khác đón đầu trong các làn sóng đầu tư từ trong nước (cả tư nhân và nhà nước) và cả doanh nghiệp nước ngoài, thì Phú Yên có vẻ vẫn còn "ơ thế cơ ah" và chưa biết gì về những cách làm của những "tay chơi" thực sự khác. Nói cho khác hơn, cho dù có muốn làm một vụ gì đó lấy tiếng theo cả nghĩa tích cực và tiêu cực thì người Phú Yên đương thời cũng không hẳn có thể làm được.

'Ăn chắc mặc bền' và cho con cái đến trường với niềm hy vọng đỗ đạt để sau này có công việc ổn định chỉ là một bước thúc đẩy duy nhất mà cả cộng đồng người Phú Yên muốn làm. Nhưng có vẻ chính cái suy nghĩ khá cũ đó không giúp Phú Yên có nhiều nhân tài trẻ tuổi và cũng không nhiều những người có tinh thần cầu tiến để mang lại sự thay đổi vượt bậc. Nhìn chung, người Phú Yên được giáo dục căn bản khá đầy đủ và không nổi tiếng với những vấn nạn về giáo dục, nhưng để tìm kiếm những cách làm mới từ những con người mà cái cốt lâu đời dính chặt vào địa thế đặc thù như vậy quả thật không có nhiều hy vọng.

Nhưng có phải hoàn toàn như vậy?

Mặc dù gần đây tỉnh có nhiều điều hướng về thu hút người giỏi trong tỉnh và ưu tiên cho người gốc Phú Yên, nhưng từ năm 1975 những đồng chí từ Bắc vào lãnh đạo tỉnh nhà cũng mang tới những "làn gió mới" trước khi có những tai tiếng và nhường sân chơi lại "những người học việc" mới. Đặc biệt là cách "ăn chơi" sao cho ngang bằng với các anh bạn hàng xóm như Nha Trang, Quy Nhơn. Cũng có một số dự án được cò mồi giới thiệu (như dự án Nam Tuy Hòa) và cũng mang tiếng trong nhiều công trình xây dựng và chuyển đổi mục đích sử dụng đất. Nhưng độ nổi tiếng để mọi người ở cả nước chú ý thì vẫn chưa thực sự đủ tầm.

Một vài doanh nghiệp địa phương cũng mở rộng "dây nhợ" ra khỏi tỉnh như: công ty vận tải Thuận Thảo, tập đoàn xây dựng Hải Thạch, .... phần còn lại hầu hết là các hộ kinh doanh cá thể về quán cafe, nhà hàng, khách sạn. Có rất ít những công ty tư nhân liên quan tới các ngành nghề mới như: công nghệ thông tin, thương mại hay dịch vụ cao cấp. Có lẽ đây cũng là những kênh liên lạc duy nhất giúp các chính khách trong tỉnh kết nối được với các thân hữu cấp chính phủ. Nhưng quả thật là không mạnh như những tỉnh thành khác với khá nhiều doanh nghiệp đình đám được chính phủ đặc biệt quan tâm.

Nhưng chừng ấy phương tiện cũng đủ để người trong nhìn ra kẻ ngoài, và ở ngoài nhìn được đôi điều bên trong làm gì. Ít nhất, những trào lưu cả tích cực và tiêu cực cũng được áp dụng ở một mảng nào đó mặc dù còn nhiều e dè do đặc thù cố hữu tích tụ nhiều năm.

Như vậy, nếu chọn hình ảnh một cô gái để hình dung về một bức tranh chung thì bạn thấy Phú Yên giống gái thành thị quê mùa hay cô thôn nữ miền quê?. Bạn có yêu ai trong số 2 hình tượng đó không?

Bài tiếp theo: Phú Yên nên làm gì để định hướng phát triển dài hạn

Tác giả: Ce Phan