“Giáo dục bình dân” cũng giống như cách gọi “quán cơm bình dân”. Nếu bạn muốn tìm kiếm một thứ gì đó đơn giản trong sự phức tạp, thứ căn bản trong sự nâng cao thì đây chính là nơi dành cho bạn.
Khi chơi Facebook mình nhận ra có rất nhiều xu hướng giáo dục mới cùng với rất nhiều phương pháp giảng dạy được du nhập vào Việt Nam. Đôi khi cách gọi đó làm cho người muốn tìm hiểu giáo dục càng thêm rối trí . Chuỗi các bài viết này không gì khác hơn là làm cho mọi thứ trở nên dễ hiểu hơn, gần gũi hơn.
Để bắt đầu, mình nói tới 1 từ rất căn bản của việc DẠY và 2 từ của việc HỌC. Dạy chung qui lại là làm mọi thứ để dựng cho bằng được cái MÔI TRƯỜNG (environment) để việc học diễn ra thuận lợi. Còn học diễn ra từ VUI (interests) cho đến từ LIÊN TỤC (continuity). Như vậy là giáo viên bạn chỉ cần nhớ tới 3 từ đó thì có thể vận hành được một lớp học thành công.
MÔI TRƯỜNG - Nếu các bạn để ý thì sẽ nhận ra giáo dục ở các nước tiên tiến ít chú ý tới việc dạy mà họ chỉ quan tâm tới môi trường giáo dục trong nhóm, trong lớp và trong trường. Học sinh tự “chiến” với chính họ và với các đối tác khác trong một nơi mà mọi thứ diễn ra có chủ đích của các nhà giáo dục (educator).
VUI - không vui thì không học! Một nơi lý tưởng là nơi mà mọi học trò đều tìm thấy niềm vui cho riêng mình. Nếu giáo viên không tạo dựng bài học dựa trên sự nghiên cứu về sự hứng thú của người học thì học trò sẽ “nhấn nút STOP” trong tâm trí ngay lập tức. Mọi thứ hay ho sẽ là vô nghĩa nếu nó không tạo ra sự lôi cuốn.
LIÊN TỤC - có là chuỗi các hành động giúp ý tưởng ban đầu được diễn ra và kết nối. Thí dụ, học trò thích trồng cây nhưng không tưới nước và bón phân thì cây không lớn được. Một khi học trò thấy VUI với một thứ gì đó thì tiếp theo đó là những thứ mà học trò cần làm để tiếp tục phát triển nó lên. Lý tưởng nhất là tìm thấy điều gì đó hay ho trong quá trình tiếp diễn này.
Hy vọng là cách làm đơn giản hoá những thuật ngữ về giáo dục sẽ giúp bạn yêu thích tìm hiểu về giáo dục nhiều hơn.
Dạo gần đây Starbucks đã giới thiệu ống hút giấy tới khách hàng của họ. Mình cũng là một khách hàng khá thường xuyên của thương hiệu này kể cả ở Việt Nam cũng như ở Nhật. Mình uống nhiều đến nỗi có cả thẻ thành viên gold của nó.
Khách sau khi order nước uống sẽ được hỏi rằng liệu bạn có thể chọn ống hút giấy hay không? Nếu không thì vẫn có thể sử dụng ống hút nhựa như cũ.
Ống hút giấy thì dĩ nhiên là sẽ thấm nước nhưng có lẽ nó không ảnh hưởng gì đến chất lượng nước uống. Nó cũng được làm từ loại giấy cứng nên không dễ bị bẫy trong vài tiếng sử dụng.
Cách đây ít lâu mình nghe một câu chuyện khởi nghiệp trên đài NHK của Nhật về một nhóm các bạn trẻ Việt Nam và Nhật Bản nghiên cứu sử dụng ống hút cỏ. Ở Việt Nam có một loại cỏ mà thân của nó hoàn toàn rỗng và vỏ khá cứng vì thế người ta có thể dùng nó để thay thế cho ống hút nhựa thông thường.
Nhóm khởi nghiệp này đã bắt đầu giới thiệu sản phẩm này tới các nhà hàng ở Nhật. Sản phẩm này được lựa chọn mặc dù có giá cao hơn rất nhiều so với ống nhựa là bởi vì nó tạo được thiện cảm cho khách hàng. Hình ảnh của nhà hàng sẽ được cải thiện hơn khi họ có xu hướng sử dụng các sản phẩm thân thiện hơn với môi trường.
Ý tưởng về những chiếc ống hút này cũng thú vị phải không? Mình sẽ chia sẻ thêm những gì mình nhìn thấy trong đời sống thường ngày ở nước Nhật để chia sẻ tới các bạn.
Thôi mình tiếp tục uống cafe đây! Chúc các bạn một tuần mới vui vẻ.
(Ống hút giấy trong một quán cafe của Starbucks, Tsukuba, Nhật Bản)
Mình vừa chạy dọc một con đường và thấy có nhiều điểm trên con đường ngày có người ngồi đếm xe.
Nghề đếm xe cũng từng được một mô phỏng trong một tập trong phim hoạt hình ở nước Nhật khi mà các cô gái muốn kiếm tiền bằng việc ngồi đếm xe.
(Hình ảnh được sưu tầm từ internet)
Công việc này tưởng chừng đơn giản nhưng không hề đơn giản các bạn nhé! Cụ thể như thế nào?
Người đếm xe không chỉ đếm số lượng xe chạy qua một đoạ đường mà còn phân loại các dòng xe và số người ngồi trên xe và nhiều tiêu chí khác tuỳ theo yêu cầu của nhà quy hoạch đường phố.
Số liệu mà những người đếm xe này sẽ là dữ kiện thật để các nhà quy hoạch đô thị dựa vào đó để có những điều chỉnh phù hợp về số làn xe, độ rộng làn xe và các công trình phụ trợ khác.
Thành phố Tsukuba nơi mình đang sinh sống ở Nhật có một đặc điểm đô thị khá thú vị mà mình cảm nhận được. Dường như các điểm thu hút giao thông bị "vỡ trận" khi có sự thiên lệch giữa những gì kỳ vọng trong bản thiết kế và thực tế diễn ra.
Trung tâm thành phố với những công trình công cộng và thương mại chính lại "hẻo" hơn khu vực suburban (ngoại vi) do sự xuất hiện của các siêu thị lớn như Costco, Trial, Taiyo ...
Sự tập trung trung dân cư một cách nhanh chóng xoay quanh các khu vực mới đã tạo nên một sức nóng vô cùng lớn. Những luồng giao thông từ các thành phố lân cận đổ về để mua sắm ở các siêu thị này cũng khá nhộn nhịp. Quán xá, cửa hàng, trường học cũng theo đó mà mọc lên rất nhanh.
Hệ quả là những tuyến đường chỉ với 2 làn xe đã nhanh chóng tắt nghẽn. Nó bị nghẽn không chỉ trong giờ cao điểm mà liên tục diễn ra cảnh đông đúc trong phần lớn thời gian trong ngày.
Khi mới tới sinh sống ở đây, mình đã phần nào nhìn ra sự thiên lệch này. Sức hút của khu vực trung tâm là không đủ lớn để là một trung tâm thực thụ mặc dù nó chính là nơi có hệ thống hạ tầng tốt nhất.
Sự chuyển dịch hôm nay bằng việc đếm xe để tiến tới bước tiếp theo là điểu chỉnh lại quy hoạch của thành phố là điều cần thiết. Các tuyến đường tại các điểm thu hút mới cần được mở rộng hoặc bổ sung hợp lý để tạo ra các luồng giao thông hài hoà hơn.
Có lẽ mình nên xin một chân đếm xe để góp phần làm cho thành phố này ngày càng trở nên tiện nghi hơn!
Ce Phan
-------
Đếm xe để biết lưu lượng xe trên một tuyến đường. Nói tới đây mới nhớ loáng thoáng tới một bài giảng của thầy Huỳnh Đình Lượng (môn địa lý lớp 12) rằng khi đếm xe qua một khúc đường sẽ biết chi phí người ta dành ra khi đi qua một km đường là bao nhiêu và khi có ổ gà ở đó thì sẽ thiệt hại bao nhiêu nếu như không được sửa.
Bài học này đã lưu lại trong ký ức của tôi mặc dù đã 15 năm trôi qua kể từ ngày ấy.
Có thể đâu đó chúng ta bắt gặp những câu chuyện ba mẹ thờ ơ với việc dành thời gian cho con cái và trông chúng rất đơn độc và tội nghiệp. Tuy nhiên, những trường hợp như vậy không liên quan tới việc giáo dục con cái tự lập và hoàn toàn không phải là hậu quả của xu hướng giáo dục này.
Thực ra có một làn ranh rất rõ giữa việc dạy cho con cái trở nên độc lập và việc cứ để mặc chúng lớn lên trải nghiệm “sự đời”. Đó chính là giáo dục!
Hình ảnh trẻ em đi bộ ở Nhật Bản - Nguồn: Jpninfor.com
Cách thức thực hành phương pháp giáo dục này trong mỗi điều kiện có thể khác nhau nhưng để dạy cho con trở nên tự chủ hơn tiêu tốn đòi hỏi thời gian của cha mẹ và hệ thống giáo dục nhiều hơn là bạn tưởng. Tuy cha mẹ có thể không làm thay hoặc chơi chung với con, nhưng họ luôn quan sát để có những chỉ dẫn hoặc giúp đỡ kịp thời và trường học cũng rất dày công chỉ dạy rất nhiều kỹ năng khác nhau trước khi các em tự lập. Nó khác hoàn toàn với việc bỏ mặt để cho con có ra sao thì ra.
Để nhìn rõ nét hơn về sự tương phản này, hãy nhìn vào xã hội Nhật Bản, nơi mà xu hướng giáo dục con cái trở nên độc lập luôn được đề cao. Cũng chính nơi đó, người ta có thể bắt gặp cảnh những đứa trẻ tự làm mọi thứ, tự chơi và đôi khi trông có vẻ cô đơn.
Trẻ em ở Nhật Bản khó dựa dẫm vào cha mẹ
Xét về mặt giáo dục thì giáo dục con cái trở nên độc lập có vẻ là một lựa chọn trong nhiều sự chọn, nhưng thực ra đó gần như là yêu câu bắt buộc trong một xã hội công nghiệp như ở Nhật Bản. Trẻ em ở đây gần như có ít cơ hội để dựa dẫm lâu vào sự bảo bọc của người lớn như anh chị, cha mẹ hay ông bà bởi vì mỗi người đều có một công việc và hoạt động riêng.
Chúng sẽ tự đến trường khi chỉ mới 6 tuổi. Nếu trường học ở gần, các em sẽ tự đi bộ tới trường. Nếu trường ở xa, các em sẽ học cách bắt xe buýt, tàu điện ngầm, taxi … để đi đến trường và tự về nhà.
Không những thế, giờ tan trường vào khoảng 3 đến 5 giờ chiều trong khi những cha mẹ người Nhật lại thường về nhà muộn hơn. Chúng sẽ ở nhà chờ cha mẹ khoảng vài tiếng đồng hồ, hoặc sẽ tự nấu ăn và tự chơi trong nhiều giờ liền nếu cha mẹ về nhà trễ. Đó là điều rất bình thường trong cuộc sống ở Nhật Bản. Cũng có những em thì thích la cà một số nơi như công viên, siêu thị, nhà sách hoặc một nơi công cộng nào đó.
Trong khoảng thời gian mấy tiếng ở một mình đó có thể làm cho nhiều người lo lắng bởi vì sợ đứa trẻ có thể sẽ cảm thấy cô đơn hoặc dễ sa ngã vào một thói quen xấu nào đó bởi vì không có người lớn giám sát. Tuy nhiên, phần đông các em học sinh sẽ tham gia vào một lớp học ngoại khoá (after school) cho tới khi cha mẹ tới đón về. Những em có thể ở nhà một mình thường là những em có khả năng độc lập hơn các em khác và có thể tự làm một số việc mà không cần sự có mặt của cha mẹ.
Người Nhật xem nước Nhật đủ an toàn để khuyến khích con cái độc lập
Có rất nhiều câu chuyện tương tự nhau được chia sẻ lại của những gia đình Nhật Bản di cư ra nước ngoài sống. Họ nói rằng họ có thể cho con cái tự làm mọi thứ và cha mẹ chỉ giám sát và ít làm thay con khi họ còn sống ở Nhật bời vì họ tin vào trật tự trong xã hội Nhật. Tuy nhiên, họ không lựa chọn cách tương tự khi sống ở nước khác bởi vì có rất ít lý do để họ tin rằng nơi đó an toàn cho con họ.
Điều đó cho thấy rằng, những cha mẹ người Nhật biết quan sát và đánh giá lúc nào là cần thiết để con tự làm và lúc nào họ cần can thiệp để tạo điều kiện cho con. Cách dạy con trong gia đình và hệ thống giáo dục của Nhật từ khi các em vừa được sinh ra sẽ cho thấy điều đó rõ hơn.
Kể từ một tuổi các em đã được hướng dẫn để tự dọn dẹp, được hướng dẫn cách ngồi lắng nghe và vận động đúng cách. Từ ba tuổi các em được dạy hát, dạy vẽ, dạy chơi các loại nhạc cụ, chơi thể thao .... Tới khi các em bắt đầu dần rời xa sự bảo bọc trực tiếp của cha mẹ là khi bước vào trường tiểu học các em đã biết rất nhiều kĩ năng khác nhau để có thể tự tiêu khiển hoặc hoà mình vào cộng đồng. Kỹ năng giá trị nhất giúp các em thích nghi nhanh chóng vào cuộc sống bên ngoài đó là tính kỷ luật.
Xã hội bên ngoài trường học ở Nhật cũng là môi trường an toàn hơn so với phần đông các nước khác trên thế giới. Hệ thống giao thông công cộng của họ rất hoàn chỉnh đặc biệt là có tính kết nối cao tới những cơ sở công cộng như trường học, thư viện, nhà sách, công viên… Ngoài ra, những tiện ích công cộng khác luôn dành sự ưu tiên cho trẻ em. Các em có lối đi riêng hoặc có những biển báo chỉ dẫn để người khác nhận thức về sự hiện diện của các em.
Chiếc cặp của các em cũng khá đặc biệt. Đó là một chiếc cặp khá lớn đựng được rất nhiều đồ trong đó. Các em mang theo đồ dùng cá nhân, truyện, đồ chơi hơn là các dụng cụ học tập bởi vì các em thường để sách vở lại trên trường. Bề mặt của chiếc cặp có ánh dạ quang để giúp người lái xe có thể tránh các em vào buổi tối. Nó cũng có chuông báo động trong những trường hợp nguy hiểm.
Việc bỏ lơ con cái có xảy ra ở Nhật Bản không?
Theo như báo chí đăng tin thì đúng là có. Có thể có những gia đình vì đặc thù công việc của họ mà thời gian dành cho con rất ít ỏi. Hoặc có những gia đình điều kiện tài chính khó khăn hơn thì không thể cho con cái tham gia các lớp học ngoại khoá cho tới khi cha mẹ đi làm về nhà. Thậm chí nhiều người đi làm cả ngày cuối tuần vì thế gần như không có thời gian để chơi với con. Nhiều trẻ em trong số các em có điều kiện gia đình như vậy chắc hẳn sẽ cảm thấy rất cô đơn và thiệt thòi hơn so với các bạn đồng lứa.
Nhưng một điều rất rõ ràng là những trường hợp này không phải là hệ quả của xu hướng giáo dục giúp con cái tự lập. Nó xảy ra như một mặt của xã hội mà bạn có thể tìm thấy ở bất kỳ nơi đâu trên thế giới này. Việc giáo dục cho con cái độc lập tốn rất nhiều thời gian và công sức của cả gia đình và xã hội trong khi đó việc bỏ lơ con cái tự lớn thì hoàn toàn ngược lại. Đó là hai điều hoàn toàn tách biệt nên rất quy kết sự liên quan với nhau.
Khác với chương trình giáo dục ở Việt Nam, hầu hết học trò ở Nhật học toàn thời gian (từ sáng đến chiều). Điều đó có nghĩa là các em sẽ ăn trưa và ăn giữa buổi chiều ở trên trường. Với đặc thù như vậy, các nhà giáo dục ở Nhật đã xem việc giáo dục về ẩm thực (food education) là một phần quan trọng trong chương trình học, đặc biệt là cấp học mầm non và tiểu học.
(Hình ảnh về bữa trưa của mình. Phần ăn của học trò cũng tương tự như thế nhưng ít hơn)
Trẻ em ở Nhật học được rất nhiều điều từ chương trình giáo dục về ẩm thực này. Đó không chỉ là hiểu các thành phần có trong mỗi bữa ăn mà còn hiểu các hoạt động nông nghiệp và sản xuất để tạo ra những món đồ ăn đó. Xa hơn nữa, các em có cơ hội tìm hiểu về văn hoá ẩm thực ở các nước khác khi các em được thử những món ăn mới đến từ nhiều nước.
Trường học ở Nhật Bản thường sẽ cung cấp bữa trưa và món ăn nhẹ vào giữa buổi chiều. Học trò sẽ tự mang theo nước uống.
Một điều rất ngạc nhiên là ở Nhật, trẻ em có thể uống trà ở bất kỳ độ tuổi nào. Ở Việt Nam, trà thường được hiểu là một loại nước uống làm từ lá trà và phù hợp hơn cho người lớn. Nhưng trà ở Nhật làm từ rất nhiều nguyên liệu khác nhau do vậy loại nước uống này rất đa dạng và phù hợp với nhiều đối tượng hơn.
Mỗi em sẽ mang theo một bình đựng trà để đủ dùng cho cả ngày trên trường. Dĩ nhiên, ở trường lúc nào cũng có sẵn nước uống bổ sung nếu các em uống hết bình nước của mình. Bình đựng trà của các em cũng rất đặc biệt. Thứ nhất, đó là loại bình nóng lạnh để đảm bảo chất lượng nước uống được đảm bảo. Thứ hai, mỗi bình đều phải có túi bọc ngoài và vai sách để có thể mang theo khi các em đi bộ tập thể dục ở bên ngoài trường. Giáo viên sẽ nhắc phụ huynh nếu bình nước không đảm bảo được tiêu chuẩn trên. Họ cũng sẽ kiểm tra các bình nước để chắc chắn rằng bình nước đã được rửa sạch và đổ nước mới vào đó mỗi ngày.
Một buổi ăn trưa ở trường học diễn ra như thế nào?
Sau các giờ học buổi sáng. Các em sẽ nghỉ giữa trưa và đó là lúc các em sẽ ăn trưa trên trường. Thường thì buổi trưa sẽ bắt đầu khoảng 11 giờ trở đi. Trước bữa ăn, các em từ 6 tuổi trở lên được hướng dẫn dọn bàn ghế ăn, sau đó sẽ rửa tay sạch sẽ. Dĩ nhiên, bàn ghế phải được lau chùi sạch sẽ.
Mỗi trường sẽ có cách tổ chức bữa ăn khác nhau tuỳ theo số lượng học trò và điều kiện không gian trong trường học. Dẫu vậy, các yêu cầu sau đều tương tự nhau ở hầu hết các trường.
Giáo viên hoặc người nấu bếp trong trường sẽ chuẩn bị đồ ăn vào từng phần ăn riêng biệt. Học trò sẽ tự mình bưng đồ ăn và trải ăn bàn ăn cho riêng mình. Các bé từ 3 tuổi đã được dạy để tự sắp xếp bữa ăn cho mình.
Một bữa ăn tiêu biểu của các em gồm có: cơm, món chính, rau trộn và canh. Bàn ăn sẽ được bố trí như sau: ở giữa là món chính; bên phải là canh, muỗng và nỉa; bên trái là cơm; đồ ăn tráng miệng đặt phía trên cùng bên phải; đũa đặt ngang trước món chính theo hướng tay thuận. Nếu các em thuận tay trái thì sẽ bày trí bàn ăn ngược lại.
Sau khi các bước chuẩn bị hoàn tất, giáo viên sẽ nói về các thành phần trong bữa ăn và cách chế biến căn bản cho những món ăn này. Bên cạnh bữa ăn được tính toán sao cho đảm bảo dinh dưỡng , nó còn có một số mục đích khác mang tính giáo dục. Chẳng hạn, nhà trường muốn dạy về một số loại lương thực theo mùa, xuất xứ của nguyên liệu, các trình bày món ăn theo chủ đề trong tháng, văn hoá ẩm thực nước ngoài …
Bữa ăn sẽ bắt đầu bằng câu nói “Itadakimasu” (chúc ngon miệng) và kết thúc bằng câu “Gochisousama deshita” (cám ơn vì bữa ăn ngon). Bữa ăn thường kéo dài khoảng 30-45 phút (tương đối thong thả) nên các em được khuyến khích ăn hết phần ăn của mình vì nó đã được tính toán vừa đủ cho độ tuổi của học sinh. Các em cũng luôn được nhắc nhở là chỉ ăn, uống khi ngồi thong thả và không được làm như thế khi đứng và đi. Sau khi ăn xong, các em sẽ dọn dẹp và lau dọn bàn ghế và đưa về vị trí cũ.
(Hình ảnh chén canh với những cộng mì theo hình của các chữ cái và con số)
Giáo dục về ẩm thực không chỉ trên bàn ăn
Chính vì mong muốn trẻ em lớn lên có thể có được nhận thức sâu sắc về ẩm thực một cách toàn diện. Nội dung về ẩm thực cũng được xuất hiện trong bài giảng và nằm trong các chủ đề định kỳ trong trường học.
Các em được dạy để nhận ra các thực phẩm có lợi và an toàn cho sức khoẻ. Trẻ em thường chỉ thích ăn những gì mình thích nên dạy các em ăn sao cho hợp lý cũng là một thách thức. Giáo viên ở Nhật Bản rất “có nghề” trong việc diễn giải sao cho các em dám thử những đồ ăn mới hoặc ăn được những thứ không thích.
Xa hơn nữa là các em được tận tay làm ra những món ăn đơn giản như các loại nước ép trong những buổi học chuyên đề; hoặc tự trồng và chăm sóc các loại rau củ trong vườn; nhận biết các loại hạt giống và tìm hiểu về ẩm thực từ nhiều nước.
Hoạt động ẩm thực nào thú vị nhất
Dường như hầu hết các em đều đã quen với với những bữa cơm trên trường nên trường học ở Nhật Bản sẽ có những ngày mà các em sẽ tự mang theo cơm hộp để ăn.
Nghe qua rất bình thường, nhưng với các em học trò ở Nhật thì rất đặc biệt bởi vì ngày đó các em sẽ được ăn những món yêu thích nhất do ba mẹ nấu. Cũng là dịp để tìm hiểu những món ăn yêu thích của bạn bè. Các em đều rất hớn hở tìm hiểu về những món ăn mà các em mang theo trong những ngày hôm đó.
Tuy nhiên, cha mẹ trong những ngày này sẽ phải bận rộn hơn trong việc chuẩn bị bữa ăn cho con, và đôi khi cũng thấy áp lực vì không biết liệu đồ ăn mình nấu có sơ sài hoặc không đúng với tiêu chuẩn ẩm thực thông thường trên trường hay không. Một điều nữa là cha mẹ sẽ phải nói chuyện đôi chút với con cái về những món ăn đó bởi vì sẽ có nhiều câu hỏi đến từ thầy cô và các bạn trên trường.
Nhìn chung, người Nhật rất quan tâm về việc dạy trẻ ăn uống như thế nào để tốt cho sức khoẻ. Trường học chính là nơi mà các em trải nghiệm về ẩm thực bài bản nhất.
Ce Phan
Tôi hỏi 100 người, thì đến 97 người bảo: Mông Cổ ấy à? nghèo lắm hả? Tới làm chi !...Sai.
Khái niệm về một nước Mông Cổ nghèo khó ngự trị trong đầu óc dân Việt Nam từ thời cùng phe XHCN.
(Nguồn hình minh hoạ www.bordersofadventure.com)
Nhà văn Tô Đức Chiêu bảo tôi:
"Tao đã đi Mỹ, Ai Cập, Ả rập xê út, Nga và Đông Âu, không kể châu Á như Tàu, Thái... Tức là gần hết thế giới, nhưng khi đi Mông Cổ, mới thấy mình khám phá ra một thế giới mới, nếu có dịp, tao đi 2 -3 lần nữa".
Tôi thấy thế nên cũng đú theo, đi Mông Cổ một chuyến. (Mở ngoặc ngay là, khi anh (du lịch) đến đâu, anh phải tự vấn ta đến đấy để làm gì, muốn biết gì. Nói chung là nên đi phượt. Tôi có bài học kinh nghiệm về việc này, có 1 cậu trẻ đi cùng đến thảo nguyên Mông Cổ, cậu thốt lên chán nản: Ơ, đâu cũng như đâu, mênh mông cả, chả thấy cái gì.
Nhưng vấn đề là cái gì?
Sau chuyến đi Mông Cổ, tôi rút ra kết luận, 30 năm nữa (hoặc hơn) không biết Việt Nam mình có đuổi kịp Mông Cổ hay không?)
Mông Cổ diện tích gấp hơn 6 lần nước Việt Nam, dân số hơn 3 triệu người (bằng 1/2 của thủ đô Hà Nội). Mà 1/2 dân số ở thủ đô Ulan Bato.
Hãy tưởng tượng hơn 1 triệu người còn lại ở rải rác trên lãnh thổ gấp 6 lần Việt Nam.
Mông Cổ có đặc biệt là có biên giới với Nga và Trung Quốc. Họ bị kẹp giữa 2 nước lớn, nên phải chọn 1, lịch sử đã chứng tỏ họ chọn đúng, chọn nước Nga để tránh nước Tàu kẻ thù. Chính chính phủ Quốc dân đảng của Tưởng Giới Thạch vì khuất phục trước chính phủ Stalin mà phải công nhận Mông Cổ độc lập. Chuyện này chính phủ Mao cay cú ra mặt, công khai gọi Mông Cổ là Ngoại Mông, còn phần lãnh thổ Mông Cổ bị mất từ thời Nguyên triều, thì TQ gọi là Nội Mông (họ vẫn nhận đó là nước họ). Cấp độ cay cú ăn thua và nhòm ngó còn hơn một bậc so với Việt.
Người TQ chưa gọi Quảng Đông là Nội Việt, mặc dù vẫn dùng từ Việt gọi "Quảng", Việt ngữ là "tiếng Quảng", họ chưa gọi Việt Nam là Ngoại Việt. Nói thế để biết mức độ nguy hiểm chênh vênh của con ngựa Mông Cổ trước con sói Trung Quốc.
Ở Mông Cổ, tôi được nghe câu chuyện tiếu lâm. Một người Mông Cổ gặp một người Nhật. Người Nhật cám ơn người Mông, vì bài học của Nguyên triều, nên nước Nhật quyết định không chiếm Trung Quốc nữa. Nếu chiếm nó, có lẽ nước Nhật đã thành Trung Quốc rồi. Đó là một câu chuyện tiếu lâm cay đắng mà không thể cười.
Ân oán giang hồ với người Tàu thì rất nhiều. Chỉ kể 1 chuyện. Các công ty xây dựng ở Ulan Bato, và nói chung các công ty khác cần nhân công, thì đều thuê nhân công TQ, vì người TQ sinh sôi như cỏ dại, ở đâu họ cũng mò đến. Nên các công ty có quy định, chỉ được thuê dưới 6 tháng, mà trong 1 năm không được thuê quá 1 lần. Nên người làm thuê phải đi về TQ ngay sau khi hết hợp đồng. Cảnh sát Ulan Bato rất dễ dãi với người Việt sinh sống ở thủ đô của họ, hình như có khoảng 7000 người, còn riêng người TQ thì phải thống kê rất cụ thể. Người bạn Mông Cổ nói với tôi: Việc lớn nhất của cảnh sát là đuổi người Trung Quốc hết hạn cư trú. Đúng vậy, họ không có tình trạng kẹt xe, không có tệ nạn nhiều, việc chính là không để lọt một cái trứng tu hú. Chuyện này 30 hay 50 năm nữa, Việt Nam cóc làm được, mà cũng chả làm.
(Một cuộc phỏng vấn hay của đài China Uncensored về Mông Cổ)
2.
Nhìn trên phim ảnh, thấy thảo nguyên là những dải đất trùng điệp, cây cỏ lưa thưa, nếu chỉ có thế, chưa biết gì về thảo nguyên Mông Cổ cả. Hồi tôi đi tầm tháng 7 dương lịch, là tháng đã hết cỏ rậm. Cỏ rậm thì đến ống chân, đến đầu gối, còn khi chuẩn bị vào đông, cỏ bị đám gia súc gặm gần hết. Chỉ còn cỏ thấp và cỏ tái sinh.
Nói từ "cỏ" với người Việt, cũng không ổn. Cỏ của Việt Nam là thứ chả để làm gì. Điều này lỗi ở các nhà làm ngôn ngữ khoa học, địa lý. Đáng lý nên dùng từ "thảo mộc thân mềm" hay cái gì đó khác với "cỏ". Cúi nhìn xuống, hàng trăm hàng nghìn loài cây gọi là cỏ rất khác nhau, riêng hình lá cũng thiên hình vạn trạng. Nếu vò vài cái lá rồi đưa lên mũi, sẽ thấy nhiều mùi vị rất khác. Mùi thơm thoang thoảng, mùi hắc, mùi nồng... Thực sự đó là một thế giới cây thuốc và loại cây như rau thơm ở VN, chứ không phải cây cỏ thông thường. Gia súc Mông Cổ từ hàng nghìn năm nay ăn thứ cỏ đó. Sau khi đi thảo nguyên, tôi mới lý giải được việc ở Mông Cổ, người ta ăn rất ít rau, ăn rất nhiều thịt, ngay cả người Việt ở xứ ăn rau, đến Mông Cổ ăn toàn thịt, mà tiêu hóa bình thường, không bị táo bón. Bởi vì lũ gia súc ăn thứ cỏ thiên nhiên hoang dã bổ béo thơm lừng như hàng nghìn năm nay nó vẫn ăn. Không như gia súc ở nơi nuôi công nghiệp.
Mông Cổ ngày nay vẫn du mục và người ta tự hào vì nếp sống du mục này. Ông Chủ tịch Hội Hữu nghị Mông -Việt nói tiếng Việt sõi như người Việt, bảo tôi, rất may là thảm họa tập thể hóa, định canh định cư xảy ra rất nhanh, rồi thảo nguyên lại có sức sống quay lại nếp xưa.
Nếu ai đã đọc Tô-tem sói, của một nhà văn Trung Quốc (quyển này vang dội một thời trên văn đàn TQ) thì biết thảo nguyên Nội Mông đã bị tàn phá kinh khủng như thế nào. Họ dồn nén dân du mục vào hợp tác, triệt phá cách sinh hoạt truyền thống, mang hàng sư đoàn quân đội bắn sói. Sói là vật thờ của người Nội Mông, khi người chết, người ta kéo xác cha mẹ để ra một chỗ cho sói ăn. Người TQ Mao-ít bắn sói, thế là thỏ làm giặc, lại giết thỏ, lạc vào cái vòng quẩn, rồi đưa người Hán đến sinh sống, khiến thảo nguyên Nội Mông bị tiêu diệt. Trong quyển sách ấy, tác giả cũng nói, nhìn sang Ngoại Mông xanh tươi mà tiếc...
Nhìn thảo nguyên thì mênh mông, nhưng hoang dã hàng trăm thứ thú hoang vẫn ngày đêm sinh sống, tuân thủ cân bằng sinh thái của nó.
Người Mông Cổ ngày nay có xe ô tô tải, có điện thoại di động, kéo theo cái nhà, và đàn gia súc, đi lang bạt trên thảo nguyên theo nhu cầu của gia súc. Thảo nguyên mênh mông, mình nhìn đâu cũng như đâu, nhưng chúng tôi đã được một chú bé 12 tuổi đưa từ thị trấn, đi xuyên 25 km đến đúng chỗ lều của bố mẹ chú bé. Hôm đi thảo nguyên, chúng tôi được đón tiếp Chủ tịch huyện đến chơi, cũng vì biết có khách Việt. Ông nói huyện ông có gần 80 hộ, diện tích huyện, khi đó làm phép so sánh, gần bằng tỉnh Hưng Yên cộng với Thái Bình. Chủ tịch huyện biết cả 80 hộ luôn. Quy định của họ chăn thả không giới hạn, nên có lúc có hộ gia đình chăn thả ở huyện khác (miễn là đăng ký vẫn ở huyện này). Chủ tịch người Đảng Dân chủ, alo gọi đồng chí Bí thư huyện ủy Đảng Nhân dân (đảng cộng sản cũ) thì đồng chí đang chăn ngựa, bèn cưỡi ngựa về. Bí thư huyện ủy đảng nào cũng làm nông dân cả và chả chức vụ gì, cười hề hề đúng là ông chăn ngựa. Riêng chuyện này, 50 năm nữa Việt Nam có theo kịp không?
3.
Người Mông Cổ có một niềm hãnh diện đã mất, đó là đã từng bá chủ thế giới, và còn một niềm kiêu hãnh vẫn còn, đó là sữa ngựa.
Thế giới văn minh và ở các nước phát triển có chỉ tiêu bao nhiêu lít sữa bò cho đầu người, thứ sữa đó người Mông Cổ chỉ làm lương khô, làm nguyên liệu chế biến, vì họ uống sữa ngựa. Hình như chỉ Mông Cổ dùng sữa ngựa làm thực phẩm chính yếu. Nó là nguồn gốc sức mạnh của các chiến binh từ xưa, và khiến người MC cao lớn.
Ngựa là gia súc chủ yếu ở thảo nguyên. Một hộ thường có vài trăm đến vài ngàn ngựa, thêm cừu và dê. Bao giờ cừu cũng đi kèm dê. Mùa đông cừu nằm trên giữ ấm cho dê moi cỏ chia nhau. Không có cừu dê chết rét, không có dê cừu chết đói. Kiểu chăn thả thiên nhiên ấy khác xa nông trại hiện đại. Kiểu vắt sữa ngựa cũng khác vắt sữa bò. Vì khi vắt sữa, luôn luôn có con ngựa con đứng cạnh. Người MC tôn thờ ngựa vì cả đức tính này, không buông tuồng vô cảm như bò, cứ vắt là ra sữa bất kể thế nào. Sữa ngựa làm bia, làm thức uống, nên con ngựa là đầu cơ nghiệp. Bò chỉ là loại thêm. Bò MC lông dài như voi mamut. Bây giờ cũng thoái giống, người MC buồn vì bò lông ngắn, còn gì là bò nữa.
Gia súc nuôi, thịt là thứ phẩm. Chính phẩm là lấy lông và da. Len MC đắt kinh khủng. Hình như hàng lông da là chủ lực xuất khẩu.
Cái lều Mông Cổ thật sự là một thứ thú vị. Cứ nói "lều" thì khó hình dung, đến mới thấy đó là cái biệt thự giữa thảo nguyên. Bây giờ lều có nhiều loại, từ 300 đến 30.000 đô Mỹ. Người TQ quá khôn, họ làm lều bán cho người Mông Cổ.
Trong cái lều Mông, tài nhất là cái bếp ở chính tâm nhà, tâm vòng tròn. Chất đốt bằng phân gia súc, thông hơi làm nhiệm vụ trụ chống giữa. Vào lều không nhận ra có bếp.
Người nông dân du mục cũng có vấn đề nan giải, đó là sinh ra và nuôi dạy trẻ. Du mục xa trung tâm thị trấn, nên nếu đẻ bất thường thì cấp cứu rất khó. Khi con 6 tuổi, phải cho nó đi học, thì nhà mất 1 người thường là mẹ hay chị lớn phải đưa lên thị trấn làm 1 cái lều ở nuôi con 1-2 năm mới yên tâm gửi con học nội trú. Ở các thị trấn thị tứ cứ thấy các cụm lều, đó là những người đi nuôi con học. Vì vậy, mà nhà nghèo hoặc quan điểm cũ chỉ cần đọc chữ, trẻ thất học.
Hình như chính việc hiếm người mà du mục có truyền thống quý người. Phụ nữ đẻ con là quý, con ai không quan trọng. Mấy ông Mông Cổ bảo, cộng đồng du mục có lệ, khách quý cao tuổi thì chủ nhà mời đầu dê. Thịt con dê, cái đầu là quý nhất. Còn khách trẻ và trung niên thì chủ nhà bảo con gái sưởi ấm cả đêm. Tôi không ở qua đêm ở thảo nguyên, nhưng nghe kể lại, các nhà văn Trần Nhương, Tô Đức Chiêu, Thúy Toàn có ngủ đêm thảo nguyên và được coi là khách quý trung niên. Vấn đề là các bác ấy có chịu đựng được mùi mồ hôi người ăn thịt cừu, uống sữa ngựa và 3 tuần mới tắm không thôi.
Người MC rất có ý thức giữ gìn môi trường thảo nguyên. Tôi khá ngạc nhiên. Mọi người picnic thu dọn rác tống lên xe về bãi rác ngoại ô vứt. Họ nói tivi có nhiệm vụ quan trọng nhất là tuyên truyền giữ sạch thảo nguyên. Và việc này chỉ có từ khi cách mạng dân chủ đa đảng. Người lái xe dẫn chúng tôi mặc dù xe chật, kiên quyết mang bao tải rác trên xe để về đến bãi rác ngoại ô.
Ở Ulan Bator, anh là công chức, lập tức được cấp 0,99 ha ở ngoại ô làm nhà nghỉ. Cuối tuần, chiều thứ 6, lũ lượt xe rời thủ đô ra ngoại ô. Thứ 7, Chủ nhật thủ đô vắng thênh thang. Tối CN, lại rồng rắn về thành phố. Nếu không phát động giữ thảo nguyên thì chả mấy chốc thảo nguyên nghìn đời thành bãi rác. Và họ đã làm được rất tốt. Tương tự thảo nguyên của họ là rừng là biển của người Việt, than ôi, chúng ta đã cư xử như là tự phá hủy cơ thể!
Đúng ra bài học này nên được ưu tiên hơn tất cả ngay khi một đứa trẻ bắt đầu biết cầm đồng tiền trên tay. Bởi lẽ sự hiểu biết về tiền và giá trị cũng dễ hiểu như các bài học đầu đời khác như: học cách giữ vệ sinh, học cách tập thể dục, học sử dụng các dụng cụ trong gia đình.
Nhưng không may thay, người lớn vẫn né tránh việc tìm hiểu và truyền đạt lại cho con cái. Kết quả là, có nhiều thế hệ đang hiểu khá lệch lạc giữa tiền bạc & giá trị và cũng vì thế mà có nhiều chuyện tệ hại xảy ra xung quanh cuộc sống liên quan đến việc ứng xử thế nào với tiền bạc. Một phần trong đó, xét trên quan điểm cá nhân, tôi thấy người Việt đương đại đang "phản ứng" khá thường trực trước việc giữ vàng và ngoại tệ để bảo lưu tài sản của họ (1).
Để hiểu vấn đề này thêm cặn kẽ, chúng ta nên ôn lại lịch sử của tiền tệ một chút.
Lịch sử thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng đã chứng kiến nhiều sự thay đổi trong mỗi giai đoạn cầm quyền của một thể chế nào đó. Đi liền với những thay đổi đó là sự thay đổi về tiền và những nhiêu khê do việc trao đổi mệnh giá đồng tiền mang lại. Nguyên nhân thay đổi có thể là do mục đích về thương mại, hoặc có thể là uy quyền cai trị của một chế độ mới khi họ muốn thâu tóm lại "phần giá trị" từ tiền bạc được cung cấp bởi giai đoạn cai trị trước đó.
Có khá nhiều ví dụ điển hình qua những lần thay đổi về tiền trong suốt chiều dài lịch sử được biên lại khá cụ thể qua các nghiên cứu (2). Nhưng vòng đời của tiền tệ đã kinh qua những chặng sau:
- Trao đổi trực tiếp bằng tài sản hữu hình (nhà cữa, ruộng đất, nô lệ, gia cầm, gia súc ...)
- Sử dụng các kim loại quý như: vàng, bạc, đồng ... để làm thước đo cho giá trị của hiện vật để trao đổi.
- Sử dụng tiền bằng giấy, nhựa ... để thuận tiện hơn cho việc trao đổi và nhưng vẫn được neo giá trị bằng kim loại quý (cụ thể là vàng) và tổng sản phẩm quốc nội.
- Tín dụng hiển thị bằng con số (tiền) tiền quy ước trong các tài khoản ngân hàng. Cũng tương tự như tiền, nhưng tín dụng có mức thanh khoản cao hơn, tiết kiệm được chi phí in tiền mặt và hạn chế nạn làm tiền giả, trốn thuế.
(Phần giải thích các vấn đề về tiền - Tài Dương)
Trên chỉ là những viện dẫn lại từng bước đi của tiền, nhưng cũng không cần thiết khi phải đi sâu hơn nếu ứng dụng vào một cá nhân trong đời sống thường nhật. Bên dưới đây mới là phần tôi muốn nhắc tới.
- Thứ nhất: Kiếm tiền cũng có nghĩa là chịu phi phối bởi tiền dù ít dù nhiều.
Bất kể bạn là ai: tu sĩ, vô sản dân, nhà văn, .... một khi bạn có nhu cầu cần đến tiền thì điều đầu tiên trên tất cả là bạn sẽ phải chịu ảnh hưởng trong quy luật của riêng nó. Đó là "tính trao đổi".
Điều để trao đổi để lấy tiền có thể là: sức lao động, vật chất hiện có, "cái vốn trời cho", .... và bất kể điều gì khác miễn là điều bạn có mà có người khác cần. Kể cả niềm tin!
Đó là những giá trị thật mà bạn phải đem lên "cân" để đổi lấy một điều khác mà bạn đang cần. Nhưng cũng có những xảo thuật, mà những người xấu áp dụng để đoạt được tiền từ người khác mà không phải thông qua giá trị khế ước công bằng giữa tiền-giá trị.
Chuyện vặt có thể thấy trong hành vi lạm dụng tiền là trộm, cướp. Cao hơn một tý là bán hàng giả mạo. Tinh vi hơn tý nữa là đầu cơ, tích trữ và thao túng thị trường. Nhưng bỉ ổi nhất đó là nạn tham nhũng và chủ đích bóp méo cán cân thương mại tiền-giá trị thông qua việc in tiền mà không cải thiện về kết quả sản xuất nội tại.
Như vậy có thể thấy, bất kỳ ai cũng sẽ chịu sự ảnh hưởng tích cực/tiêu cực từ bất kỳ sự kiện nào liên quan tới tiền bạc. Và, dù người lãnh đạo có trong sạch cỡ nào, nhưng nếu kém cỏi thì cũng ảnh hưởng đến túi tiền của bạn! Tiền của bạn sẽ tự động mất đi giá trị nếu mẫu số chung về năng suất lao động của đất nước bị giảm đi.
- Thứ hai: Có tiền rồi, giá trị nhận được sẽ là bao nhiêu?
Giai đoạn kiếm tiền đã có nhiều thứ cần nói đến rồi, nhưng đã có tiền rồi thì sao? Bạn có dùng nó đúng với giá trị của nó.
Tiêu tiền dễ lắm phải không nào? Không hẳn thế!
Nếu trong tủ đồ của bạn còn những chiếc váy chỉ mới dùng 1,2 lần dù mua đã lâu. Trên kệ sách có nhiều cuốn sách chỉ dùng làm trang trí. Chiếc đồng hồ, máy tính, điện thoại chỉ được dùng ở một chức năng nào đó mà bỏ qua những điều hay ho khác. ...
Bạn có quyền quyết định tài sản của mình! đương nhiên. Nhưng bạn đang lãng phí và có thể chẳng hiểu gì về tiền-giá trị. Điều đó cũng phần nào nói lên rằng bạn cũng không mấy hiểu về giá trị lao động và tài sản trước tiền của bạn. Xa hơn, bạn cũng đang góp phần làm tiêu cực đi giá trị của tiền tệ.
Trong một sản phẩm được làm ra giá trị của nó thường được tính nôm na là: chi phí sản xuất + giá trị sử dụng (hoặc giá trị niềm tin) mà người dùng có được. Tuy cách tính thực tế của mỗi nhà sản xuất khác nhau, cũng như cách từng doanh nghiệp sẽ định nghĩa khác nhau nhưng nếu bạn không sử dụng sản phẩm đó tới một ngưỡng kỳ vọng nhất định thì bạn đang lãng phí (tính theo mẫu số chung trên tổng người dùng)
Qua 2 phía mà cũng chính là 2 giai đoạn (kiếm tiền, tiêu tiền), bạn có thể thấy giá trị thật sự rất khó được bảo toàn do bên quản lý về tiền tệ, cũng như bên tham gia vào vòng tuần hoàn tiền đều có những tác động tiêu cực tới giá trị của nó. Hiện tượng thường trực mà tôi có đề cập trong phần mở đầu là có một bộ phận sẽ nắm giữ vàng hoặc ngoại tệ chỉ để bảo lưu tài sản của mình. Tôi nói bảo lưu thay vì nói đầu tư bởi vì để người giữ những tài sản như vậy để trở thành nhà đầu tư thì phải có thêm nhiều bước am hiểu nữa về loại tài sản đặc biệt này.
Chung quy lại: bài học căn bản và đơn giản nhất mà chúng ta nên dạy cho con nít là:
- Con nhận tiền đó, tại sao? Số tiền đó lớn hay nhỏ khi so với những gì đứa trẻ thể hiện?
- Con chi số tiền đó, tại sao? Điều con mua được nó quan trọng ra sao tới nhu cầu của con?
Ce Phan
-------
(1) - Tại sao người Việt giữ vàng? https://www.ft.com/content/83a29cdc-5cb9-11df-bd7e-00144feab49a
- Tại sao ngoại tệ ở Việt Nam nhiều nhưng thiếu thanh khoản http://www.rfa.org/vietnamese/vietnam/kinh-te/Vietnam-is-not-short-of-foreign-currency-except-for-cash-settlement-NNguyen-07072010220253.html
(2) - Hành trình của Tiền Việt Nam trong suốt chiều dài lịch sử: https://vi.wikipedia.org/wiki/Tiền_Việt_Nam
Dư luận mấy ngày qua vẫn còn sục sôi khi biết một học sinh lớp 12 bị kỷ luật tại một trường học ở miền Tây Nam Bộ sau khi đăng mấy câu phê bình chất lượng phục vụ của một bệnh viện tuyến tỉnh. Sự việc còn tiến xa hơn khi nhà trường dựa vào sự kiện này để đánh giá hạnh kiểm của em trong học kỳ vừa rồi.
(Chụp màn hình về phần chia sẻ một em học sinh lớp 12 qua Facebook)
Bỏ qua những mặt tiêu cực về cách đánh giá một học sinh thông qua mấy dòng chia sẻ của em qua một trang mạng xã hội Facebook. Tôi nhìn thấy những nét sáng về văn phong trong cách mà em viết mấy dòng đó. Là một thầy giáo dạy tiếng Anh, nhưng vốn tiếng Việt của tôi cũng đủ đề phân tích ra điều gì đó trong cách viết của em khác biệt như thế nào trong một án văn phong chính thức trong một lá thư của cựu bộ trưởng bộ giáo dục Phạm Vũ Luận.
Câu văn với ngữ pháp rất tệ của bộ trưởng Luận trong thư gửi giáo viên gửi cho giáo viên nhân ngày 21/11/2015 (ngày Nhà giáo Việt Nam). Không biết ông Luận được học hành thế nào mà viết một câu văn 121 chữ mà dấu phẩy, chữ "và" dùng tuỳ tiện vậy không biết.
"Tôi tin tưởng sâu sắc rằng, đội ngũ thầy cô giáo, cán bộ quản lý giáo dục chúng ta tiếp tục phát huy truyền thống và những thành tích đã đạt được, kiên quyết khắc phục mọi hạn chế yếu kém, vượt qua mọi khó khăn thách thức, chủ động và sáng tạo tổ chức thực hiện đổi mới hoạt động chuyên môn và công tác quản lý, nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục nước nhà theo tinh thần Nghị quyết 29, đáp ứng sự mong đợi và xứng đáng với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và Nhân dân."
Hãy đọc phần bình luận của một em học sinh lớp 12 khi viết lời chê một bệnh viện ở miền Tây và dẫn đến việc em bị đánh giá hạnh kiểm "khá" ( không phải "tốt" như đại đa số học sinh khác)
“Nói thật, thái độ phục vụ của Bệnh viện đa khoa khu vực Đồng Tháp Mười rất kém. Từ bác sĩ, nhân viên, y tá trong bệnh viện, nói chuyện nạt 1 nạt 2, làm như cha mẹ thiên hạ vậy, nên chấn chỉnh lại đi các ông bà. Làm nghề này nên coi trọng lại đạo đức của mình đi”.
===
So với ngữ văn của ông bộ trưởng Luận thì em này viết có nghề hơn. Một đoạn văn tương đối ổn về mặt văn phạm và nổi bật hơn rất nhiều so với những bình luận trên Facebook của nhiều bạn mà tôi biết.
Phân tích:
- Câu văn 1: Câu tiêu đề của đoạn với từ vựng chức năng "Nói thật," đóng vai trò dẫn dắt ý và cho biết góc nhìn của quan điểm. Đây là thành tố mà nhiều người Việt khác gặp nhiều khó khăn khi viết câu/đoạn.
Tương tự: Những từ vựng chức năng như vậy cũng phổ biến trong ngữ văn Anh, như:
+ To tell (you) the truth,
+ It can be seen that,
+ It is recognised that,
.....
Câu văn chính "thái độ phục vụ của bệnh viện Đa khoa khu vực Đồng Tháp Mười rất kém" với đầy đủ chủ vị ngữ và đặc biệt là thông tin rất rõ ràng và tỉ mỉ. Em viết rõ "khu vực Đồng Tháp Mười" là thành phần bổ nghĩa (noun modifier) cho cụm danh từ của từ "bệnh viện Đa khoa". Cụm từ "Thái độ phục vụ của bệnh viện đa khoa khu vực Đồng Tháp Mười" là cụm danh từ đóng vai trò làm chủ ngữ. Phần vị ngữ "rất kém" có đủ tính từ và phần bổ ngữ trong chỉ duy nhất 2 chữ.
- Câu văn thứ 2: Chức năng dẫn giải của câu văn này rất rõ ràng khi em đã đưa ra thông tin để giải thích cho câu chủ đề (câu số 1) mà em đưa ra.
Cụm từ mà em sử dụng trong câu này "nạt 1 nạt 2" gợi hình và ý rất nhiều. Hơn nữa, câu văn này sử dụng các mệnh đề (clause) rất điêu luyện:
"Từ bác sĩ, nhân viên, y tá trong bệnh viện, nói chuyện nạt 1 nạt 2, làm như cha mẹ thiên hạ vậy, nên chấn chỉnh lại đi các ông bà"
Cách dùng dấu phẩy trong mệnh đề qua hệ (loại không xác định) này chuẩn xác. "Từ bác sĩ, nhân viên, y tá trong bệnh viên" là chủ từ chung cho lần lượt các vị ngữ đứng sau là ", nói chuyện nạt 1 nạt 2, làm như cha mẹ người ta vậy, nên chấn chỉnh lại đi các ông bà" với đầy đủ động từ và tân ngữ.
Em dùng kiểu câu như trên rất hợp lý vì là câu dẫn giải nên phải đầu đủ, chi tiết.
- Câu văn thứ 3: "Làm nghề này nên coi trọng lại đạo đức của mình đi” là kiểu câu đóng đoạn điển hình.
Có 3 loại mà những người viết văn chuyên nghiệp hay dùng là: nhượng bộ (concession), tóm lược (summary) và gợi ý (suggestion). Ở trên, em chọn loại cú pháp thứ 3. Loại này cũng khá điển hình cho đoạn văn phàn nàn, tranh luận (argument).
Tóm lại, qua những cú pháp mà em học sinh này sử dụng thì tôi tin rằng khi em ở vào độ tuổi của ông Nhạ thì em có thể là "bậc thầy" của ông về ngữ pháp tiếng Việt. Em cũng chứng tỏ rằng em là người có ăn học đàng hoàng và có trình độ văn hoá nhất định trong cách ứng xử phản biện của trí thức.
Tôi mơ ước có một cô con gái có những nét văn chương như em có ở hiện tại khi con tôi bằng tuổi em.
Nhịp sống của tôi dần rộn ràng hơn khi tôn phải gắn chặt mình vào các công việc trong sự xoay vòng giữa số tiền chi tiêu và số kiếm được. Kể ra cũng thật tệ hại khi mà ở tuổi 30 ba của tôi đã có một cơ ngơi riêng là căn nhà rộng rãi 7x20 (m) chỉ với công việc đồng án bạc bẽo, còn tôi thì tệ hơn và lắm e ngại giữa hai phương án tốn kém là sơn phết lại căn nhà đó hay sửa lại phòng ốc một chút với số tiền kiếm được của mình. Phần thời gian còn lại ít ỏi trong ngày tôi để bản thân mình lạc vào những câu chuyện kể, một phần thích thú về những câu chuyện trong những góc ngăn lịch sử, phần nữa là góc lẩn tránh an toàn cho bản thân cho những gì sắp sửa phải đối mặt trong ngày mới.
Tôi dần nhận ra nhiều hơn về những chuyện đang xảy ra trong cuộc sống hiện tại qua những câu chuyện tưởng chừng đã bị quên lãng. Ngay cả những câu chuyện ngụ ngôn được kể với lăng kính thật dễ thương và giản đơn nhất cũng duy trì những bài học hay ho về đạo đức, quan niệm xã hội, ước mơ và những gì phải đối mặt. Tôi không dưới một lần đề cập tới điều đó trong các bài viết của mình trong blog này, hay những chia sẻ qua trang Giáo dục.
Từ những điều được ghi chép lại như thế, tôi hiểu ra ai là người duy trì mạch truyện để kể lại cũng quan trọng không kém gì những thông tin được biết qua các văn tự được giữ lại. Ý của tôi ở đây có thể mượng tượng qua ví dụ sau: có thể có ai đó nói về việc định phận nước Việt xưa dưới sức ảnh hưởng của giặc Tàu, nhưng Lý Thường Kiệt mới là người gióng lên sức ảnh hưởng ghê gớm của bài thơ "Nam quốc sơn hà" như một câu chuyện kể đầy đanh thép.
Phải nói rằng những dữ kiện lịch sử không bao giờ thiếu thốn tới mức phải liên tưởng không căn cứ, nhưng sức ảnh hưởng của một câu chuyện qua người kể lại nó mới thật sự làm cho dữ kiện được sống lại. Chẳng hạn khi một ai đó nói cho bạn biết rằng Hà Nội xưa, Sài Gòn xưa cũng có những lúc huy hoàng và giàu sang thực sự. Người xưa từng có thời ngẩng cao đầu trước những dân tộc lân cận khi mà đời sống của họ không chỉ được thoả mãn với những nhu cầu căn bản về nhà ở, ăn uống, sự an toàn mà còn có bộ phận trung lưu đến thượng lưu đã phát triển sự nghiệp cá nhân tới một trình độ rất cao. Nhưng những điều đó trong tôi thật trừu tượng cho tới khi tôi biết Alan Phan và nghe những câu chuyện về thời của ông và ở chính bản thân ông. Từ những điều thật xa, cách đây cũng hơn nửa thế kỷ, đã được ông mang về hiện tại thật đặc sắc.
Không chỉ có những người Việt biết kể chuyện, gần đây nhất là những câu chuyện được kể trong cuốn sách ngắn gọn trong vài trăm trang với tựa đề "Make American Great Again" dưới lăng kính của vị tổng thống đương nhiệm Donald Trump. Lịch sử 300 năm của nước Mỹ nằm gọn lỏn trong những câu chữ của người kể chuyện tài ba này. Một bộ phần đông đảo trong tầng lớp trí thức đã góp những lá phiếu quan trọng trong hình thức bầu cử mang phong cách cộng hoà đã đưa ông trở thành vị tổng thống thứ 45 của nước Mỹ. Ông đã nói cho người Mỹ biết rằng vị trí của họ trước thế giới như thế nào và giờ sứ mệnh của họ nên chọn ai để truyền đạt lại những tôn chỉ đó. Ông, không ai khác, chính là một người kể chuyện thật tuyệt vời để khiến hàng trăm triệu người Mỹ biết rằng họ phải nổ lực hơn nữa để tiến lên.
Quay trở lại với công việc thường ngày của tôi với vai trò là một giáo viên dạy tiếng Anh. Tôi cũng tự hào rằng mình đã chọn hướng đi đúng đắn khi khuyến khích học viên thật nhiều để nói chuyện có nhiều cảm nhận hơn, biết cách đặt mình vào bối cảnh của người nói tiếng Anh, liên tưởng đến những ranh giới cảm giác có thể mường tượng được và truyện đạt thật khéo léo để giữ lấy người nghe. Tôi vẫn sẽ tiếp tục là người nghe những câu chuyện tuyệt vời từ những con người tôi gặp và học hỏi, lẽ đương nhiên rằng tôi phải làm tốt hơn để công việc đó luôn được tiếp nối. Rồi, học trò của tôi không phải là những người nói tiếng Anh dễ bị bắt nạt với kiểu nói ba ngoa thông thường, họ cũng sẽ là những con người biết nắm lấy điều tuyệt vời nhất trong những câu chuyện Anh ngữ họ được học qua các bài học của tôi.
Một lần nữa tôi có thể tự hào: "Để có một bài học hay, bạn cần đến một thầy giáo giỏi. Để có một lộ trình học tập thành công, bạn cần đến Ce Phan". Tôi với Timeline là những câu chuyện kể, tôi với bạn là hai đầu cầu truyền đạt những ước mơ.
Trang này biên lại những người Việt (hoặc gốc Việt) mà tôi may mắn được đọc những sản phẩm của họ và sắp xếp theo thứ tự ưu tiên đọc trong quỹ thời gian của tôi. Tiêu chí để bình chọn đó là những nét đặc sắc mà họ mang tới cũng như sự ảnh hưởng của họ tới mọi người dựa trên quan điểm cá nhân của người biên soạn.
Có nhiều cá nhân khác cũng rất xuất sắc. Tuy nhiên, do họ ít chia sẻ quan điểm để người "ngoài đạo" như tôi hiểu hơn về sản phẩm, con người và góc nhìn của họ nên tôi không đưa vào danh sách bên dưới.
- Nguyễn Xuân Nghĩa | Kinh tế gia
Trang blog cá nhân: http://dainamaxtribune.blogspot.com - tổng hợp lại những bài viết, bài phỏng vấn mà ông thực hiện với đài RFA và Người Việt TV.
Trang blog cá nhân: https://www.facebook.com/LSLeCongDinh . Ông có nhiều bài phân tích về pháp luật và hiến pháp của Việt Nam. Tôi đọc để hiểu về luật và tuân thủ pháp luật.
Là chủ của trang blog: https://5xublog.org, người có những tác phẩm hay về cuộc sống đô thị. Những chia sẻ của anh về những câu chuyện đời thường, xen lẫn cách nhìn dưới lăng kính của một nhà tản mãn khoa học rất thú vị.
Tôi cũng bị cuốn theo dư luận khá nhiều trong thời gian qua khi phần đông người Việt có vẻ 'cười cợt' sự thành công của Donald Trump trong kỳ bầu cử tổng thống Mỹ 2016. Chia sẻ lại một câu chuyện cười mà tôi tự đặt tên là "Donald Jump" - lấy từ nội dung gốc của một bài đăng trên Facebook cùng ngày với hàng vạn lượt chia sẻ và bình luận. Đó là quả một sự khờ khệch của dư luận bị dẫn dắt bởi truyền thông.
Đọc báo chí Việt Nam nói về những người biểu tình xuống đường vì thể hiện sự không đồng tình trong chính sách của ông Trump. Có vẻ như góc nhìn trong các video tư liệu không đủ rộng đến biết số lượng người biểu tình là bao nhiêu nhưng tối đoán là thiểu số vì với nghiệp vụ lấy hình phóng sự- yếu tố số đông và mới lạ lúc nào cũng được lồng vào nhau.
Tôi đặt cái tựa đề: "Xuống đường vì Donald Trump" không phải là sự phản đối mà chính là sự ngưỡng mộ của tôi đến giờ phút này mặc dầu cách đây ít hôm tôi đã hoàn toàn tin rằng ông sẽ thất bại vì lối tranh cử khá chợ búa của ông khi đả kích bà Hillary và các chính sách đối ngoại của nhiệm kỳ trước một cách thậm tệ. Tôi có lẽ sẽ xuống đường để biết một Donald Trump bằng da bằng thịt như thế nào và để biết một kịch sĩ dạng siêu hạng như ông sẽ diễn một vở kịch trong thế giới công nghệ siêu thực này hay tới đâu. Tôi rất trông đợi để xem những ngày đầu làm việc của ông với vai diễn một tổng thống của Hoa Kỳ. Một điều khác nữa là ông sẽ xóa vai diễn doanh nhân đã đeo đuổi ông mấy mươi năm qua như thế nào trong từng màn diễn trước quốc nội và cả ngoại quốc như thế nào.
Tôi cũng có thể cảm nhận phần nào cái hay trong lối viết phân tích rất tài hoa của kinh tế gia Nguyễn Xuân Nghĩa khi nói về sự kiện Donald Trump thắng cử. Và rằng, những nhóm người kia xuống đường biểu tình vì chính họ thấy tiếc nuối vì đã không bầu chọn cho Donald Trump như những gì hiện thực siêu thực về ánh bình minh mà Donald Trump mang tới cho đại chúng.
Tác giả: Ce Phan
Đọc bài văn trào phúng chính luận của kinh tế gia Nguyễn Xuân Nghĩa
Donald Trump diễn xuất giỏi, bây giờ mới sống và làm thật!
Chúng ta vừa chứng kiến một bi hài kịch chính trị của Hoa Kỳ, khi tỷ phú Donald Trump bất ngờ thắng cử trước sự bàng hoàng của đa số - kể cả cử tri đã dồn phiếu cho ông. Sau này, giới nghiên cứu sẽ tìm hiểu về các lý do, giới chính trị thì nghĩ ngay tới nhiệm kỳ đầu của Tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ.
Vì lãng tai, người viết chẳng sợ súng nên xin có vài ý kiến ba xu về hiện tượng này.
Donald Trump là người có ma lực thuyết phục, là đức tính trời cho. Ông thuyết phục người ta tin vào điều ông nói mà khỏi kiểm chứng - và cũng chẳng cần kiểm chứng. Với đặc tính thiên phú ấy, ông còn là một người giỏi diễn xuất. Nói cho gọn, Donald Trump là kịch sĩ. Điều này chẳng bất ngờ vì ông có show truyền hình của mình. Thứ ba, là người cực kỳ thông minh, Trump cảm nhận được tâm lý quần chúng, hay khán giả, nếu ta nghĩ tới sân khấu kịch nghệ.
Là kịch sĩ, ông không sống với kịch bản do ai đó soạn thảo, ông cứ nhìn xuống cử tọa rồi theo đó mà diễn cho hợp ý khán giả. Các chính khách hay thầy giáo có tài đều phải như vậy: tùy phản ứng cử tọa mà chuyển đạt thông tin, chứ không chúi mũi vào diễn văn hay bài giảng mà độc thoại, nói một mình, cho mình.
Ma lực thuyết phục là lợi thế được Donald Trump tận dụng, để thuyết phục cử tọa hay cử tri, rằng ông là “người của họ”.
Về chính trị thì đấy là nghệ thuật mị dân, được gọi lịch sự là “đại chúng”. Cứ theo ý đám đông mà nói, dù nói ra nhiều điều mâu thuẫn. Cũng về chính trị, hay triết lý chính trị, Donald Trump không có chủ thuyết. Chủ thuyết là chuyện tính sau, may lắm thì… ông đang tính.
Nhờ tài năng đó, Donald Trump nói ra những điều mà rất nhiều người đang nghĩ trong đầu. Ông nói như chẳng suy nghĩ và xúc phạm thiên hạ mà không bao giờ xin lỗi, hoặc cải chính. Chính là nét sống sượng đôi khi vô giáo dục ấy lại càng được cử tọa thấy rằng ông nói thật. Ông đóng kịch là người nói thật và nói lớn cảm nghĩ thầm kín của nhiều người. Mục tiêu là dù chẳng có tổ chức hay phe phái gì trong đảng Cộng Hòa, ông vẫn phải có quần chúng.
Lực lượng quần chúng đó, hơn là tài mạt sát hay tật trâng tráo, mới giúp ông loại bỏ các đối thủ có thế giá trong đảng. Họ thua ông không vì họ chẳng dám chửi, mà vì họ không nhìn ra sự bất mãn của một số quần chúng đông đảo trong đảng. Tức là đảng Cộng Hòa có vấn đề mà các bậc trưởng thượng, thành phần ưu tú có ảnh hưởng trong đảng, lại chẳng nhìn ra.
Truyền thông chính mạch, có tinh thần thiên tả và thiên vị, cũng không làm nổi bật một sự kiện thống kê: mỗi khi Trump xuất hiện, người ta đông đảo tham dự với nhiệt tình, đông đảo và say mê hơn quần chúng tham gia các cuộc vận động của bà Hillary Clinton. Dù có quê kệch thì nhiệt tình đó vẫn là thực tế. Trump hiểu ra thực tế đó, chúng ta thì không cho nên mới bị ngạc nhiên, càng ngạc nhiên hơn nữa khi cử tri phía Dân Chủ lại tham gia bỏ phiếu ít hơn. Họ không say mê náo nhiệt bằng thành phần ủng hộ ông Trump. Bây giờ nhiều người mới ân hận và biểu tình đập phá.
Kịch sĩ Donald Trump cho cử tọa của mình cảm nghĩ rằng đấy là cơ hội để họ làm nên lịch sử, bằng lá phiếu.
Ông có một tổ chức tranh cử luộm thuộm, chi tiền rất ít mà vẫn đạt kết quả bất ngờ trước một đối thủ dày dạn kinh nghiệm và phương tiện, có ban tranh cử toàn những chiến lược và chiến thuật gia có tài đã vận động quần chúng từ cơ sở lên. Nhưng, ngoài những tỳ vết quá lớn của bản thân và gia đình, bà Hillary Clinton còn cho thấy rằng bà là người của quá khứ, với những giải pháp lưỡng đảng của quá khứ - và đã thất bại.
Vì thất bại nên hơn 60% dân Mỹ đang nghĩ rằng quốc gia đi chệch hướng, về cả đối nội lẫn đối ngoại. Kịch sĩ Donald Trump bèn dựng rạp trình diễn vở “Cứu Nguy Nước Mỹ”, và khiến cử tọa trở thành cử tri. Họ nhiệt thành góp phần cứu nguy bằng lá phiếu. Họ cứu nguy vì thấy chính bản thân và gia đình trong nỗi nguy đó.
Mọi giáo phái có thể huy động được tín đồ cho một mục tiêu cao cả nhưng xa vời sau rất nhiều hy sinh khắc khổ. Biệt tài của Trump là nói ra mục tiêu cụ thể thiết thực: trong “cái chung” rất cao cả của tổ quốc Hoa Kỳ, có những “cái riêng” của từng người. Khán giả, cử tọa hay cử tri thấy là chính họ đang tràn lên sân khấu để hoàn tất vở kịch có hậu này - cho bản thân của họ.
Giới nghiên cứu chính trị và xã hội sẽ còn phải đếm lại số phiếu của từng thành phần cử tri để kết luận nhưng vài chi tiết sơ khởi cho thấy hậu thuẫn của Trump không chỉ có đàn ông da trắng ít học và ít tiền. Ông xúc phạm phụ nữ mà vẫn được một số phụ nữ có học ủng hộ. Ông bày tỏ tinh thần kỳ thị di dân lẫn người thiểu số mà vẫn được cử tri gốc Á và Nam Mỹ ủng hộ nhiều hơn ứng cử viên Mitt Romney của bên Cộng Hòa năm 2012.
Nếu có thể nói tới một chiến lược tranh cử thì vào tháng cuối, Donald Trump mới thật sự dàn trận để tranh thủ cử tri tại các tiểu bang xôi đậu mà nhiều người cho rằng đã thiên hẳn về phía Dân Chủ. Ra vẻ uyên bác, có khi người ta nói là ông đánh du kích, lấy nông thôn bao vây thành thị. Thật ra ban tranh cử của ông dồn sức vào các thành phần bị sa sút vì chuyển dịch dân số, vì chuyển động kinh tế của toàn cầu hóa và cả những người ngoan đạo đang e sợ xã hội biến chất vì phong trào “phải đạo chính trị” và nếp văn hóa quá phóng túng của thành phần thượng lưu có học.
Nhưng đấy là chuyện về sau, chứ trong gần một năm trời, ứng cử viên Donald Trump là kịch sĩ làm cho khán giả nhập vai. Vâng, khán giả nhập vai, là điều rất trái cựa!
Bây giờ, đến lượt kịch sĩ Donald Trump thủ vai Tổng thống….
Khi ấy, ta trở về thực tế ngoài sân khấu: Donald Trump là một doanh gia. Biệt tài của ông là có máu con buôn, đã viết sách về nghệ thuật ngã giá! Nói đến ngã giá, các doanh gia đều biết hơn chính trị gia là có cái giá phải trả! Là người diễn vẻ thô lỗ cho quần chúng, tay tỷ phú này không thể không biết luật mà cũng chẳng mơ hồ gì về chính trị nghị trường, là chuyện ngã giá giữa Hành pháp với các phe phái bên Lập pháp trong từng hồ sơ.
Donald Trump có thể thiếu kinh nghiệm chính trị hay quân sự nhưng như mọi doanh gia hay chính khách, ông biết rằng không ai lãnh đạo một mình để tự thân giải quyết cả ngàn hồ sơ của quốc gia. Đấy là công việc của nội các và ban tham mưu mà ông đang thành lập. Kịch sĩ thủ vai nóng nẩy cũng không thể không biết rằng bên kia cũng có nhiều người nóng nẩy - họ đang biểu tình phản đối kết quả bầu cử - và lãnh đạo của họ trong đảng Dân Chủ cũng dàn trận cho cuộc chiến nghị trường đã khởi sự và kéo dài tới cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào năm 2008.
Đấy là khi Tổng thống phải mời kịch sĩ bước qua chỗ khác, chứ không thể đổ dầu vào lửa để làm cử tọa hừng chí.
Từng đề nghị ông đưa ra khi tranh cử - xây tường ở biên giới miền Nam, trục xuất di dân, từ chối Hiệp ước TPP, hay xét lại Hiệp ước NAFTA, v.v… – sẽ được ban tham mưu của Tổng thống và lãnh đạo Cộng Hòa cân nhắc lại theo lối ngã giá. Cái gì làm được cái gì không, và làm được thì phải trả giá bao nhiêu, ai trả và bao giờ trả, với hậu quả chính trị là những gì cho các hồ sơ khác? Là doanh gia, ông Trump cũng biết là phải ngã giá với thị trường, tức là gây hậu quả tới lãi suất, thuế khóa và tăng trưởng kinh tế. Là Tổng thống, ông sẽ biết là phải ngã giá với cả hai đảng Cộng Hòa và Dân Chủ. Nhìn ra ngoài, ông biết chánh sách bảo hộ mậu dịch mà ông đề cao sẽ có cái giá về kinh tế lẫn ngoại giao. Về an ninh cũng vậy, giới tướng lãnh, ngoại giao và viên chức bảo an sẽ cho ông biết cái giá phải trả khi muốn xóa bỏ lực lượng khủng bố ISIS, bỏ rơi Liên Âu hoặc đấu trí đấu lực với Trung Quốc, Liên bang Nga, Iran, v.v….
Chủ trương cực đoan quá khích của diễn viên Donald Trump sẽ phương hại cho sự nghiệp của Tổng thống. Khi ấy, kịch sĩ Donald sẽ ngã giá với chính khách Trump. Là người ưa ra vẻ nói thật tới độ phũ phàng, ông sẽ nói thật rẳng mình phải dung hòa, vì quyền lợi tối thượng của Tổ quốc và quần chúng. Nhưng khi đã là Tổng thống thì con vịt The Donald của thời tranh cử sẽ là con diều hâu nếu an ninh của nước Mỹ bị các chế độ hung đồ đe dọa
Khi ấy, đối lập sẽ kết luận rằng Donald Trump là người giảo hoạt, theo cơ hội chủ nghĩa! Họ biết quá chậm một sự thật bẽ bàng mà bậc trưởng thượng trong đảng Cộng Hòa đã thấy từ vòng sơ bộ của cuộc tranh cử! Khi ấy, nếu nghĩ sâu xa hơn về quá khứ, Donald Trump cũng chẳng khác gì nhiều vị tiền nhiệm đã từng hứa một đàng làm một nẻo cho quyền lợi của nước Mỹ.
Nét độc đáo của kịch sĩ có tài là khi nào cũng làm như mình nói thật! Nét độc đáo của Donald Trump là soạn lấy vở kịch cho mình, chứ không dựa vào bài bản của một thế lực nào khác. Nhờ vậy, ông biến không thành có!
Còn lại thì ta sẽ đợi xem vở kịch ngã giá của Tổng thống.
Một nền giáo dục dạy con người biết ước mơ và dấng thân để đạt được mục tiêu của cuộc đời liệu có phải là vọng tưởng? Kiến thiết một nền giáo dục nhân văn và hướng tới khả năng thích nghi cao cho những biến đổi của cuộc sống hiện đại chính là bước tiếp theo của thế hệ Việt Nam 2.0 (1) kể từ người Pháp mang nền giáo dục phương Tây du nhập vào Việt Nam sau năm 1858.
Trường học do người Pháp mở ra vào đầu thế kỷ 19 đã tạo ra thế hệ tinh hoa đầu tiên của Việt Nam
Một ví dụ cho những ước mơ còn dang dở
Nếu xem ước mơ của một học trò chính là kim chỉ nan, thì ngành giáo dục phải làm sao thay đổi để có thể hỗ trợ biến ước mơ đó thành sự thật.
Học trò thỉnh thoảng mới nói về ước mơ, mà mỗi lần nói thì mọi người chỉ nghe ở mức độ tham khảo chứ chưa xem đó chính là "phẩm chất" thực sự của người nói. Và ngược lại các em không được dạy và thúc đẩy để tìm kiếm niềm đam mê nên ước mơ của em chủ dừng lại là "bác sĩ", "kỹ sư", "phi công" ... các em phải liên tục trả lời nhiều câu hỏi nữa để xác định xem tại sao mình đang được thôi thúc để làm một công việc
Thực ra làm kỹ sư, bác sĩ, cô giáo ... thì chỉ sau 22 tuổi là có thể học xong đại học và làm được rồi. Liệu trước đó các em có cần xác định rõ hơn là các em cần cứu bao nhiêu người trong đời không? Các em cần xây bao nhiêu công trình đẹp không? Các em dạy bao nhiêu học trò giỏi trong đời không ...
Và sẽ như thế nào nếu các em sống mòn, hoặc đạt được ước mơ quá sớm? Các em sẽ làm gì tiếp với phần đời còn lại? Có gì khác nhau giữa mục tiêu và ước mơ không?
Ví dụ:
- Học trò: em ước mơ làm bác sĩ?
- Thầy giáo: tại sao?
- Học trò: em muốn chữa bệnh cứu người, em rất thương người bệnh, ví dụ như mẹ em vậy đó!
- Thầy giáo: vậy em có nghĩ rằng em có thể cứu giúp được bao nhiều người trong đời không?
- Học trò: dạ chưa? Em phải nghĩ điều đó ngay bây giờ sao?
- Thầy giáo: đúng rồi em. Nếu em mốn cứu hàng trăm người thì em sẽ học để trở thành bác sĩ giỏi. Nếu em muốn cứu hàng nghìn, hàng vạn người thì em phải ráng để làm một giám đốc bệnh viện lớn. Nếu em muốn cứu hàng triệu người thì em phải ráng để thành bộ trưởng bộ y tế. Còn nếu em muốn cứu hàng triệu, hàng chục triệu người thì em phải là khoa học gia nghiên cứu về một giải pháp y học nào đó (vaccine chẳng hạn). Nếu em muốn cứu nhiều người hơn nữa thì em phải ước mơ để làm chính trị gia, hoặc một doanh nhân giàu có .... Nếu muốn cứu nhiều người và rất nhiều người nữa thì em nên là một đức giáo hoàng, một lạc ma, ..... Như vậy, từ nay về sau em hãy từ từ mà suy nghĩ thêm nhé!
- Học trò: dạ, em biết rồi thưa thầy. Vậy thầy ước mơ làm gì?
- Thầy giáo: thầy ước mơ là ít nhất trong đời thầy có vinh dự được dạy một học trò có ước mơ lớn và dấng thân đến cuối đời để đạt được điều đó. Thầy đang rất trông đợi người đó là em.
Là cha mẹ bạn có muốn con cái được hưởng một nền giáo dục như vậy không? Hay chỉ muốn con mình quanh quẩn với những ước mơ mà nói ra để nghe cho vui thôi! Lựa chọn đó nằm ở bạn. Bạn có thể thúc đẩy hoặc kìm hãm nó.
Thời gian trải nghiệm là chìa khóa để mang đến một nền giáo dục hiện đại, cấp tiến
Một khi ước mơ đến được hình thành cho các em ở độ tuổi nhỏ thì các em sẽ tiết kiệm rất nhiều thời gian trong suốt quá trình học tập và trưởng thành về nhận thức. Trong đó, một bước quan trọng chính là sự trợ giúp để các em có thể hình thành một bức tranh chung về những điều mà các em cần làm, thực hành và trải nghiệm trên lộ trình đến với ước mơ.
Mỗi người có một ước mơ và mong muốn khác nhau trong đời.
Nền giáo dục cộng đồng tuy không bao biện cho lối tư duy và đào tạo những con người có chung suy nghĩ, có chung một tiêu phấn đấu, nhưng đó quả thực là rào cản rất lớn cho những hướng đi khác biệt. Vì thế cá nhân hóa giáo dục là một yêu cầu không thể trì hoãn để có thể phù hợp cho những thay đổi trong thời gian tới. Chặng đường kể từ lúc các em biết rung cảm với điều gì sau đó thấy hứng thú hơn với bất kỳ một môn học nào chính là lúc các em sẽ rẽ nhánh và đi theo lộ trình Được-Giáo-Dục cộng với Tự-Học một cách hoàn toàn riêng biệt.
Chắc chắn không cần đến 12 năm trong giáo dục phổ thông để hướng học sinh tới sự phát triển toàn diện và 4 năm nữa để một học sinh tú tài chọn ngành nghề trước khi bắt đầu làm việc. Ở khía cạnh thực tế, chỉ cần một vài năm để nghe-nói-đọc-viết thành thạo một ngôn ngữ, sau đó là các quy tắc căn bản về tính toán và suy luận logic, sau đó là quãng thời gian học trên chính những gì đang diễn ra xung quanh các em.
Những kiến thức chưa cần thiết sẽ được giảng dạy độc lập và các em có đăng ký học mỗi khi cần đến. Sự thành công của những người đi trước dựa trên nền tảng của việc học và nghiên cứu dựa trên niềm đam mê đã được thống kê bằng một con số rất thực là 10.000 giờ (Tương đương khoảng 3.5 năm với mỗi ngày dành ra 8 giờ để trải nghiệm trên chính ước mơ của mình). Như vậy, thời gian để một người học bắt đầu tìm hiểu những mối quan tâm riêng biệt sẽ sớm hơn nhiều so với cách giáo dục cộng đồng mà nhiều nước đang vận hành.
Thời thế đã đổi thay, nền giáo dục buộc phải thay đổi
Hơn nữa, sự thay đổi trong vai trò của lực lượng sản xuất (trí tuệ của con người), tư liệu sản xuất và cả quan hệ sản xuất đã biến đổi rất nhiều so với thời điểm mà lý thuyết triết học về duy vật biện chứng hình thành để tạo nên một trật tự thế giới như bây giờ. Một thế giới mới khi mà sự phát triển nhanh tột độ của khoa học công nghệ, sự chia sẻ những khác biệt trong tư duy đã hướng tới một giai đoạn "quốc thể hóa" ở từng bộ phận có sự phát triển độc lập thay cho quá trình "toàn cầu hóa" (globalization) (2) đã tồn tại và quyết định sức mạnh của một chủ thể bị phụ thuộc, mối quan hệ sản xuất của một quốc gia và những đối tác xung quanh.
Những giáo sư hàng đầu của Mỹ như Larry Katz, Claudia Goldin ... thì luôn phải suy nghĩ cách tiếp cận cho một giai đoạn giáo dục tiếp theo của nước Mỹ. Trong cuốn sách mới đây có tên là 'Cuộc chạy đua giữa giáo dục và công nghệ' (The Race Between Education and Technology) các giáo sư đã nhấn mạnh tầm quan trọng của sự thay đổi trong cách giáo dục để làm sao có thể 'thích nghi' được với những tiến bộ đang diễn ra trong cuộc sống thường nhật, đặc biệt là phải bắt kịp với tốc độc ảnh hưởng của công nghệ. Bởi vì khoảng cách giữa trình độ của một người có kinh nghiệm làm việc và một sinh viên tốt nghiệp ngày càng lớn do sự thay đổi liên tục của các tập đoàn hàng đầu trên thế giới trong việc xây dựng các hệ thống và quy trình được đúc kết từ kinh nghiệm đã trải qua.
Ví dụ: Nước Mỹ chỉ mới trải qua 100 năm phát triển trong ngành giáo dục, nhưng họ đã luôn dẫn đầu thế giới học thuật trong chừng ấy năm qua. Nhưng chính trung tâm của sự phát triển này đã và đang đặt dưới áp lực lớn cho sự thay đổi để tiếp tục duy trì sự dẫn đầu của nước Mỹ trong mọi thành phần của nền kinh tế. Và đó cũng chính là yêu cầu đặt ra cho những điều căn bản như: thị trường lao động nội địa, những công nghệ chi phối sản xuất, sự dịch chuyển của thương mại thế giới ... cũng chính là câu hỏi cho bất kỳ một đời tổng thống nào. Tổng thống thứ 44 của Mỹ là Barrack Obama, đã kêu gọi sáng tạo ngay từ những năm đầu tiên trong 8 năm tại vị của ông để kêu phát triển cho một nền kinh tế sáng tạo để tiếp tục duy trì vị thế của Mỹ. Công nghệ Cracking dầu mỏ từ đá phiến chính là "công cụ cứu tinh" cho suốt nhiệm kỳ TT Obama để nước Mỹ hạn chế sự phụ thuộc vào Nga và Trung Đông Á và bị ít rủi ro hơn về khủng khoảng năng lượng toàn đầu. Nhưng kỹ thuật đó không phải được tạo ra trong những năm Obama lãnh đạo, mà nó được nghiên cứu năm 1986 do tổng thống Ronald Reagan thúc đẩy sau cuộc khủng hoảng dầu thô năm 1973 làm nền kinh tế của Mỹ phụ thuộc vào các khối kinh tế khác.
Trong khi, các nước phát triển đang bàn về nền giáo dục mang tính cá nhân (Personalized Education) để có thể tạo ra một bước chuyển mới trong nền giáo dục toàn cầu và cung cấp một lực lượng sản xuất cao cấp cho tương lai, thì hầu hết các nước lẫn loay hoay với cải tiến giáo dục mang tính quốc hữu hóa, và cộng đồng hóa. Nghĩa là, ở Việt Nam, người ta vẫn quan tâm tới giáo dục trường học công lập và dân lập tập trung với các chương trình khép kín được quy định bởi bộ giáo dục, trong khi đó, nhu cầu về "tự giáo dục" và theo hướng kết hợp tiêu chuẩn đào tạo thông qua hệ thống máy tính tại nhà với sự hướng dẫn của những chuyên gia về giáo dục đang được chuyển dịch và đầu tư mạnh mẽ ở các nước phát triển.
Như vậy, với quyền được theo đuổi đam mê khi còn trẻ và được thúc đẩy một nền giáo dục tiên tiến chính là câu hỏi cho những nền kinh tế mới nổi như Việt Nam và các nước Châu Á có mô hình giáo dục tương tự. Đó không chỉ là những hướng đi để vực dậy một nền kinh tế đang trên đà suy thoái, mà đó còn là một yêu cầu bắt buộc để phục vụ cho mong muốn của con người tại bất kỳ quốc gia nào.
Tác giả: Ce Phan
Chú thích:
(1) Thế hệ 1.0 là thế hệ có được một nền giáo dục cởi mở, tiếp cận được với nền văn minh của thế giới. Giai đoạn của từ Nguyễn Trường Tộ tới bộ ngũ: “Vĩnh-Quỳnh-Tốn-Tố-Khôi”. Thế hệ 2.0 là thế hệ được kỳ vọng là sẽ được tận hưởng những thay đổi từ khoa học công nghệ và một cách tiếp cận mới trong giáo dục sau một thời gian dài bị tụt hậu.
(2) Đọc phần trích dẫn từ phân tích của kinh tế gia Nguyễn Xuân Nghĩa.
"Trong một bài tiểu luận kinh tế chính trị trên tờ VĂN LANG, Tập San Nghiên Cứu Việt Học do nhà xuất bản Văn Nghệ và nhà văn Nguyễn Mộng Giác cùng một số thân hữu chủ trương thời ấy, người viết này có viết như sau về ngoại thương: “Chẳng hạn như khi một người Mỹ mua chiếc xe hiệu Pontiac kiểu Le Mans của hãng G.M. (trị giả khoảng 20 ngàn Mỹ kim tại Hoa Kỳ [theo thời giá năm 1991]), họ thực sự trả sáu ngàn cho người Đại Hàn (tiền nhân công ráp chế), ba ngàn rưỡi cho người Nhật (cơ phận và phụ tùng căn bản gồm đầu máy, trục lái và dụng cụ điện tử), một ngàn rưỡi cho người Đức (tiền thực hiện kiểu xe), 800 cho người Đài Loan, Tân Gia Ba (Singapore) và Nhật Bản (phụ tùng lặt vặt), 500 cho người Anh (phí tổn quảng cáo và chiêu mại), khoảng 100 cho người Ái Nhĩ Lan (Ireland) và Barbados (tiền khai thác điện toán). Còn lại? Chỉ có khoảng tám ngàn Mỹ Kim mới thật sự lọt vào tay người Mỹ, từ các quản trị gia ở trên tới các công nhân ở dưới và sau cùng là cổ đông (những người chủ của các cổ phần của hãng G.M.), trong số đó, có khá nhiều người không phải là quốc tịch Mỹ.” Phần kế toán trên nói đến “quốc tịch mơ hồ” của chiếc xe để kết luận là “Với sự thay đổi trên đây, tương quan giữa chủ quyền quốc gia và quyền lợi kinh tế sẽ có lúc không đi đôi với nhau.” Bài tiểu luận gần 15 ngàn chữ qua 30 trang, có đề tựa là “Từ Kinh Tế Cộng Sản sang Kinh Tế Tự Do, nhu cầu của một Chủ Nghĩa Quốc Gia Mới trong một Thế Giới Liên Lập,” với nội dung cảnh báo Việt Nam rằng sức ly tâm của phát triển kinh tế sẽ đe dọa trật tự xã hội và sự thuần nhất quốc gia. Một trong các yếu tố giải thích nguy cơ ấy là kinh tế càng phát triển theo thế hội nhập với quốc tế thì thành quả của phát triển càng phân phối không đều. Tại thành thị, một số người làm giàu nhanh nhất, vượt xa các thành phần còn lại, với nếp sống hướng ngoại khác hẳn người dân còm cõi tại nông thôn, mà nhiều thành phần xã hội cũng không được hưởng kết quả phát triển và chẳng theo kịp trào lưu hội nhập kinh tế vào một thế giới liên lập (interdependent – thời ấy chữ “toàn cầu hóa” chưa mấy phổ biến). Khi ấy, chủ quyền quốc gia sẽ là gì và chủ nghĩa quốc gia dân tộc là gì?"
Suy nghĩ thoáng qua với những sai lầm mình mắc phải là nghĩ tới những điều mình cần phải học nữa để không phải lặp lại những lần như vậy nữa. Nhưng có một câu hỏi lớn mà lúc nào cũng suy nghĩ mỗi khi gặp chuyện đó là: Mắc lỗi giống như một món buộc phải ăn khi bạn đã quá no! Nhưng dù gì ông trời cũng đã gửi đến. Không thích cũng phải đối diện với nó.
Học để làm gì? - Học để nhớ, học để quên, học để áp dụng, học để sửa lỗi ... và đương nhiên là không có giới hạn của câu trả lời. Nhiều người nói tóm lại là: học để làm người !
Tôi không ấn tượng gì với câu nói trên, vì tôi nghĩ cho dù có đầy đủ hay thiếu thốn một chức năng nào đó, hoặc khiếm khuyết kiến thức thì vẫn là một con người hoàn chỉnh. Bản chất sinh ra đã là người, còn tốt xấu toàn là do người khác quy định bởi những tiêu chuẩn chung mà không phải ai cũng thấy vui vẻ với nó. Nếu theo cách hiểu trên, bạn giống một đứa trẻ như một cục bột thả vào trong một cái khuôn, dù có rơi vãi hay méo mó ban đầu, cái khuôn và cả thợ làm bánh sẽ làm cho bạn đâu vào đấy! cái bánh kẹp kiểu gì cũng ngon!
Tôi thích một câu trả lời khác: học để trải nghiệm! Trải nghiệm ẩn chứa nhiều điều bên trong nó nhưng nó không quy định bởi sự ràng buộc đúng và sai.
